Άγιος Νικόλαος της Οχιάς
Του Νικολάου Δρανδάκη, καθηγητή
Πανεπιστημίου
Το ναό, πού δεν είναι άγνωστος
χρονολογεί ο Megaw από το β' τέταρτο κοντά στα
μέσα του 12ου αί.
Ο δικιόνιος ελλαδικού τύπου ναός
έχει οκταγωνιακούς κίονες με σύμφυτα
κιονόκρανα. Η μεσαία καμάρα του νάρθηκα
αποτελεί συνέχεια της δυτικής κεραίας του
σταυρού.
Στη ΝΔ γωνία της εκκλησίας έχει
προστεθή σε μεταγενέστερα χρόνια
τετραώροφο, πυργόμορφο κωδωνοστάσιο με
τετράπλευρη, πυραμιδική στέγη, χτισμένο με
μαρμαρόλιθους και πωριά. Εν μέρει κάθεται
πάνω στη ΝΔ γωνία του ναού. Η
προσθήκη έγινε το 1861, χρονολογία χαραγμένη
σε λίθο της Ν πλευράς του κωδωνοστασίου,
κοντά στη ΝΔ γωνία. Ο δεύτερος και ο
τέταρτος όροφος έχουν στο μέσον κάθε
πλευράς τους μονόλοβο τοξωτό άνοιγμα,
ευρύτερο στο δεύτερο όροφο. Οι πλευρές του
τρίτου ορόφου διατρυπώνται από άνοιγμα
δίλοβο. Ο τρίτος οροφος είναι λίγο
στενότερος των δύο κατωτέρων, όπως και ο
τέταρτος του τρίτου.
Οι όροφοι
διαστέλλονται εξωτερικά από εξέχουσα σειρά
απλών πλίνθων. Στη Ν πλευρά του δεύτερου
ορόφου πάνω από το τοξωτό άνοιγμα είναι
εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με τρεις
χαρακτούς σταυρούς των Οποίων οι κεραίες
διευρύνονται στα άκρα. Ανάμεσα στις κεραίες
του πρώτου εξ αριστερών οι συντομογραφίες (
Χριστός χάριν Χριστιανοίς χαρίζεται), του
δευτέρου οι συνηθισμένες (Ιησούς Χριστός
Νικά) και του τρίτου (Ελένης εύρημα Εβραίων
έλεγχος).
Το ανακουφιστικο τόξο της Δ
μοναδικής θύρας, συγκείμενο από πωρόλιθους,
ελαφρώς πεταλόμορφο, είναι διπλό. Η
εξωτερική του ζώνη, η οποία πλαισιώνεται
από μονή σειρά πλίνθων, είναι λοξότμητη.
Κοντά στην κορυφή του τόξου βρίσκεται η
ποδιά του μονόλοβου παραθύρου του τύμπανου
της Δ κεραίας του σταυροειδούς ναού. Από
πλίνθους αποτελείται μόνο το τόξο του.
Εκατέρωθεν του ανακουφιστικού τόξου της
θύρας, αφού μεσολαβήσει δόμος, εκτείνεται
πλίνθινη ζωφόρος τριπλού μαιάνδρου, η οποία
δεν φθάνει ως τις γωνίες της Δ πλευράς. Στη Δ
πλευρά του ναού αντί πωρολίθων έχουν
χρησιμοποιηθή και μακροί λευκοί ή τεφροί
μαρμαρολιθοι.
Το Ν τοίχο, κάτω από το δίλοβο
παράθυρο, διατρέχει ζώνη από σειρά
ρομβοειδών πήλινων πλακιδίων αφρόντιστης
κατασκευής. Το ορθογώνιο παράθυρο κάτω από
το δίλοβο είναι προφανώς μεταγενέστερο. Τα
τόξα του δίλοβου είναι οξυκόρυφα από
πωρόλιθο, ίσως οφειλόμενα και αυτά σε
νεώτερη επισκευή. Και τις τρεις αψίδες
διασχίζει οδοντωτή ταινία, τη μεσαία σε
επίπεδο υψηλότερο. Και οι τρεις είναι
τρίπλευρες. Το παράθυρο του Διακονικού
είναι αλλοιωμένο από επισκευές.
Ο οκτάπλευρος τρούλλος έχει
μονόλοβα παράθυρα στις πλευρές πού
αντιστοιχούν στα 4 κύρια σημεία του
ορίζοντα και ψευδοπαράθυρα στίς λοξές. Όλες
οι πλευρές απολήγουν επάνω σε τοξωτό
λοξότμητο λίθινο γείσο. Στις γωνίες είναι
ενδομημένοι ψευδοκιονίσκοι, που έχουν
μορφή στενής ταινίας. Στο σύμφυτο επίθημα
ενός, ανάγλυπτο σύνθετο ανθέμιο. Στο άνω
μέρος του ψευδοπαραθύρου της ΒΑ πλευράς του
τρούλλου είναι εντοιχισμένο πιάτο από
κεραμιδί πηλό με ίχνη πράσινου και λευκού
χρώματος.
|