Ανασκαφή Παλαιοχριστιανικών
Εκκλησιών
του Νικολάου
Δρανδάκη, καθηγητή Πανεπιαστημίου
Κατά το 1958 διαπιστώθηκε η
παρουσία καταλοίπων μεγάλης αψίδας έξω από
την ανατολική πλευρά του ερειπωμένου ναού
του Αγίου Ανδρέα στο χωριό Άλυκα. Στην άποψη
ότι η αψίδα θα ανήκε σε παλαιότερο ναό
συνηγορούσαν και άλλες ενδείξεις, όπως π.χ.
αρράβδωτοι κίονες εντοιχισμένοι στον Άγιο
Ανδρέα. Μικρή σκαφική έρευνα στήριξε την
υπόθεση. Ο Άγιος Ανδρέας είχε κτισθεί μέσα
σε τρίκλιτη, πιθανότατα ξυλόστεγη, βασιλική
του 7ου ή 8ου μ.Χ. αιώνος. Εκεί κοντά όμως
υπήρχαν και άλλα παλαιοχριστιανικά ερείπια.
Εκείνος που κατέβαινε από τα
Άλυκα προς την γειτονική Κυπάρισσο, την
αρχαία Καινήπολη των Ελευθερολακώνων,
διέκρινε από μακριά μέσα στα χωράφια ένα
ψηλό τοίχο. Ήταν άλλη αψίδα παλαιού
ερειπωμένου ναού, σωζόμενη σε αρκετό ύψος.
Τον ερειπωμένο ναό μάλιστα αναφέρει ο
Άγγλος περιηγητής Ληκ, που είχε επισκεφθεί
την Κυπάρισσο στις αρχές του 19ου αιώνα. Έτσι
άρχισε ανασκαφή και σ' αυτό το χώρο το 1958. Η
ανασκαφή συνεχίστηκε και το 1960. Η τοποθεσία
λέγεται Άγιος Πέτρος, προφανώς από το όνομα
του μικρού ερειπωμένου ναού μέσα στην παλιά
εκκλησία, που θα κληρονόμησε το όνομά της,
όταν κτίστηκε μέσα στο χώρο της.
Ο παλαιός ναός είναι βασιλική
τρίκλιτη. Από γλυπτά της μέλη φαίνεται πως
κτίστηκε τον 5οαι. και εξακολούθησε να είναι
σε χρήση και τον 6οαι. Μεταξύ των άλλων στα
ερείπια βρέθηκε και χάλκινο νόμισμα των
χρόνων του Ιουστινιανού.
Στην Κυπάρισσο όμως δεν είναι η
μόνη παλαιοχριστιανική βασιλική που
βρέθηκε. Λίγο πιο πέρα από τον Άγιο Πέτρο,
στη θέση Μοναστήρι, γύρω από το εκκλησάκι
της Κοιμήσεως, σκόρπιοι κίονες πιθανώς
μαρτυρούσαν για την εκεί παρουσία άλλης
παλαιάς εκκλησίας. Και πράγματι μικρή
σκαφική έρευνα έφερε στο φως πίσω από το
ιερό του ναΐσκου αψίδα άλλης
παλαιοχριστιανικής βασιλικής κι ένα
ανάγλυπτο επίθημα του 6ου μ.Χ. αιώνος. Ας
σημειωθεί πως στο εκκλησάκι αυτό της
Κοιμήσεως είχε φιλοξενηθεί ο Ληκ το βράδυ
της εορτής του Ευαγγελισμού, αλλά δεν
μπόρεσε να κοιμηθεί·τον έφαγαν οι ψύλλοι,
τιμωρία, επειδή, καθώς γράφει, ημέρα
νηστείας είχε φάει κοτόπουλο.
Στη Μάνη, στο χωριό Παλιόχωρα,
ανασκάφηκε και άλλο τρίκλιτο οικοδόμημα,
πιθανώς άλλη παλαιοχριστιανική βασιλική
που όταν ερειπώθηκε κτίστηκε μέσα της
μικρότερος ναός, αφιερωμένος στον Άγιο
Πέτρο, ερείπιο τώρα και αυτός, που όμως
διασώζει υπολείμματα τοιχογραφιών του 10ου
αι. και ίσως και παλιότερα.
Στο ακρωτήρι της Μάνης Τηγάνι,
κοντά στο χωριό Μέζαπος, ανασκάφηκε ολότελα
τρίκλιτη βασιλική του 7ου αιώνα, η οποία
είναι πιθανό πως είχε και παλαιότερη φάση.
Στο ακρωτήρι Τηγάνι τοποθετείται το
βυζαντινό κάστρο της Μαΐνης. Μέσα στο χώρο
της βασιλικής υπήρχαν πολλοί τάφοι.
Περιείχαν γυάλινα μυροδόχα αγγεία και
ενδιαφέροντα κοσμήματα που έχουν κατατεθεί
για φύλαξη στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Το σημαντικότερο πόρισμα που
συνάγεται από τη μερική ή ολοκληρωτική
ανασκαφή παλαιοχριστιανικών βασιλικών στη
Μέσα Μάνη είναι πως ο χριστιανισμός είχε
από παλιά διαδοθεί στην περιοχή και πως ο
βυζαντινός αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ο
Πορφυρογέννητος, δεν ήταν σωστά
πληροφορημένος, όταν έγραφε πως οι Μανιάτες
«οι του κάστρου της Μαΐνης οικήτορες
χριστιανοί γεγόνασι» τον 9ο μ.Χ. αιώνα.
|