| |
Bυζαντινές
Η πληροφορία του Κωνσταντίνου
του Πορφυρογέννητου ότι οι κάτοικοι του
κάστρου της Μαΐνης «Έλληνες
προσαγορεύονται δια το εν τοις προπαλαιοίς
χρόνοις ειδωλολάτρας είναι και προσκυνητάς
των ειδώλων κατά τους παλαιούς Έλληνας,
οίτινες επί της βασιλείας του αιοιδίμου
Βασιλείου βαπτισθέντες χριστιανοί
γεγόναον...», σύμφωνα με την οποία ο
εκχριστιανισμός της Μάνης τοποθετείται στο
τέλος του 9ου αι., είχε σχεδόν αποκλείσει την
ύπαρξη στη Μάνη μνημείων των
παλαιοχριστιανικών χρόνων.
Οι
έρευνες όμως της τελευταίας εικοσαετίας
έφεραν στο φως στοιχεία, που κλονίζουν την
ακρίβεια της πληροφορίας του
Πορφυρογέννητου, αφού επισημάνθηκαν τρεις
βασιλικές στην Κυπάρισσο, κοντά στο χωριό
Άλικα του Αγίου Ανδρέα, 6ου αι., του
Μοναστηρίου, 5ου – 6ου αι. και του Αγίου
Πέτρου, από την οποία σώζεται τμήμα της
κόγχης του ιερού σε ύψος 5 - 6 μ.
|
Σε
μεταγενέστερη εποχή, αλλά πάντως πριν από
τη Μακεδονική δυναστεία, χρονολογείται και
μια μικρή μονοκάμαρη, μισογκρεμισμένη τώρα,
εκκλησία κοντά στο χωριό Κοίτα, αφιερωμένη
στον Άγιο Προκόπιο. Η παλιότερη φάση της
ζωγραφικής διακόσμησης είναι ανεικονική
και μπορεί να χρονολογηθεί στους χρόνους
της εικονομαχίας.
Η Μάνη
είναι διάσπαρτη από μικρά μονοκάμαρα
εκκλησάκια, χτισμένα από μεγάλες πέτρες
χωρίς λάσπη ή τούβλα, σαν προϊστορικά
κτίσματα. Η χρονολόγησή τους δεν είναι
εύκολη, αλλά πάντως πρέπει να τοποθετηθούν
πριν από τον 11ο αι. Μερικές σώζουν και
τοιχογραφίες.
|
Ιδιαίτερα
αξίζει να μνημονευτεί ο Άγιος Παντελεήμων
των Μπουλαριών, μια μικρή (2,85 χ 5,80 μ.)
εκκλησία, της οποίας οι τοιχογραφίες είναι
ακριβώς χρονολογημένες με επιγραφή στο
έτος 991/2, εποχή κατά την οποία σπανίζουν οι
χρονολογίες. Από τον 11ο αι., όμως και μετά
σώζονται πλήθος μνημείων, με πολύ
ενδιαφέρον τόσο για την αρχιτεκτονική όσο
και για τη ζωγραφική τους.
Η ύπαρξη
τόσο πολλών εκκλησιών στη σκληρή, βραχώδη
και άξενη αυτή γη, είναι ένα φαινόμενο που
περιμένει την ερμηνεία του από τους
ερευνητές.
|
Ο
αρχιτεκτονικός τύπος που γενικά επικρατεί
είναι ο σταυροειδής εγγεγραμμένος μετά
τρούλου σε όλες του τις παραλλαγές (δικιόνιος,
τετρακιόνιος, μονόκλιτος), επιβιώνουν όμως
και μικροί μονοκάμαροι ναοί με περισσότερο
επιμελημένη τη μεγαλιθική τοιχοποιία τους,
όπως ο Άγιος Ιωάννης Πύργου Δυρού κ.ά., ενώ ο
Άγιος Πέτρος, κοντά στον Πύργο Δυρού, που
χρονολογείται γύρω στο 1000, είναι χτισμένος
σε σχήμα ελεύθερου σταυρού.
|
Πολλές
εκκλησίες της Μάνης είναι χτισμένες στον
τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς
εγγεγραμμένου ο Ταξιάρχης του Γκλέζου,
κοντά στο Πύργο Δυρού, του 11ου αι., με
μαρμάρινους ελκυστήρες στο εσωτερικό, που
αναφέρουν μάλιστα και το όνομα του μαρμαρά,
ο Σωτήρας της Γαρδενίτσας, του 11ου αι., με
χαρακτηριστικό προστώο και ωραία
διαβάθμιση των όγκων, αντανάκλαση της
τέχνης της Κωνσταντινούπολης, και με
τοιχογραφίες λαϊκού μάλλον χαρακτήρα.
|
Από τις
πιο αξιόλογες είναι η εκκλησία του Άη -
Στράτηγου, του 11ου αι., στο χωριό Μπουλαριοί,
γιατί σώζει ολόκληρο σχεδόν το ζωγραφικό
της διάκοσμο, που ανήκει όμως σε διάφορες
εποχές και κυρίως στο 12ο-13ο αι.
Πλούσιο
και υψηλής ποιότητας, ζωγραφικό διάκοσμο,
έργο πιθανώς ζωγράφων φερμένων από την
Πρωτεύουσα, διατηρεί ο ναός της Επισκοπής
του 12ου αι., στο
Μέζαπο.
Οι Άγιοι
Θεόδωροι, στο χωριό Βάμβακας, αποτελούν
αντιπροσωπευτικό αρχιτεκτονικό δείγμα της
Ελλαδικής σχολής στη Μάνη και είναι η μόνη
ακριβώς χρονολογημένη (1075) εκκλησία της
εποχής αυτής.
|
Τέλος στο
12ο αι. χρονολογείται η Αγία Βαρβάρα στο
χωριό Έρημος, από τις ωραιότερες εκκλησίες
της Μάνης. Άλλες αξιόλογες εκκλησίες είναι
των Αγίων Σεργίου και Βάκχου, η Τρουλωτή,
όπως είναι περισσότερο γνωστή, στην Κοίτα,
του 12ου αι., με ωραία και πλούσια
διακοσμημένη τοιχοδομία η Βλαχέρνα, του 12ου
αι., από την οποία έχουν αφαιρεθεί οι κίονες,
ο ναός των Ταξιαρχών στη Χαρούδα και ο Άγιος
Ιωάννης στα Κέρια, του 13ου αι., με το
ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι στην εξωτερική
τοιχοποιία του έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαία
ανάγλυφα.
Σύνδεσμος
με πληροφορίες
1. "Πότε
οι Μανιάτες έγιναν Χριστιανοί".
Άρθρο του Ανάργυρου Κουτσιλιέρη.
|
|