Ο Ταινάριος άνθρωπος Προ-Μανιάτης 300.000-250.000 ιι.Χ.

Συνέντευξη με τον καθηγητή κ. Θεόδωρο Πίτσιο

Θεόδωρος Πίτσιος: Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος του Παλαιοανθρωπολογικού Μουσείου, Πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας. Ερεύνησε τη περιοχή στο Απήδημα Μάνης και ανακάλυψε τον Ταινάριο άνθρωπο το πρόγονό μας - Προμανιάτη, Προ-Έλληνα!

Η άποψη του κ. Πίτσιου για τη Μάνη:

«Μάνη: Αποτελεί όχι μόνο ένα μοναδικό ιστορικό φαινόμενο αλλά και παράδειγμα κοινωνικής οργάνωσης βασισμένης στην αυτογνωσία του ατόμου και την αρμονική ανάπτυξη των μέσων επιβίωσης και του πνευματικού πολιτισμού των ανθρώπων της».

Η κοινωνική διάσταση της έρευνας ανακαλύπτει το κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο που έζησαν κείνοι οι άνθρωποι και αναπλάθει τα συναισθήματα και τη προσπάθεια του ανθρώπου για επιβίωση.

Ο Ταινάριος άνθρωπος διευρύνει την ανθρώπινη παρουσία στο γεωγραφικό χώρο της Μάνης 300-400 χιλ. χρόνια πριν την εποχή μας και αποτελεί το ανθρωπολογικό στρώμα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού!

Μία έρευνα με αγάπη και ενδιαφέρον για τους ζώντες ανθρώπους. Αυτή είναι η φιλοσοφία του ερευνητή-καθηγητή κ. Θεοδ. Πίτσιου. Η έκδοση του βιβλίου του «Ο Ταινάριος Άνθρωπος», κάνει πασιφανές τον χαρακτηρισμό Ερευνητής-Άνθρωπος!

Ερώτηση: Κύριε καθηγητά εσείς είσαστε το κεντρικό πρόσωπο, που χάρις των ερευνών σας και της αγάπης σας για τη Μάνη, έγινε αυτή η μεγάλη ανακάλυψη. Η ανακάλυψη του προ-προγόνου μας Μανιάτη και Έλληνα, του «Ταινάριου Ανθρώπου». Τι μπορείτε να μας πείτε γύρω από τις έρευνες και για την ηλικία του κρανίου;

Κύριε Καλαποθαράκο, τα συμπεράσματα αυτά είναι προϊόν πολλαπλής συνεργασίας πολλών επιστημόνων και άλλων ατόμων και δεν είναι αποκλειστικά δικά μου.

Αυτά τα αποτελέσματα δεν θα είχαν γίνει αν δεν υπήρχε η συνεργασία και η βοήθεια των ανθρώπων της Μάνης. Στην αρχή θα ήθελα να έκανα μια παρατήρηση.

- Η ευημερία όλων των προηγμένων χωρών στηρίζεται ως γνωστό στην επιστημονική έρευνα.

- Επίσης είναι δεδομένο ότι τα προϊόντα και τα αγαθά της επιστημονικής έρευνας πρέπει να διοχετεύονται σε πολιτισμικό και κοινωνικό επίπεδο, στο φυσικό χώρο που σε τελευταία ανάλυση ανήκουν.

Προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι ενέργειες που γίνονται και που με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο.

Το κρανίο ΛΑ01/Σ2 αναγνωρίστηκε ως μορφή Προ-Νεάντερταλ χρονικά προγενέστερη και φιλογενετική προγονική του κλασικού Νεάντερταλ ο οποίος έζησε από 100.000 - 400.000 χρόνια πριν την εποχή μας στο πρώτο τμήμα της τελευταίας παγετώδους περιόδου.

Η Γεωλογική περίοδος του Πλειστοκαίνου περιλαμβάνει περίπου τα τελευταία δύο εκατομμύρια χρόνια, στη διάρκεια των οποίων ολοκληρώθηκε η εξέλιξη του ανθρώπου.

Την πλειστόκαινον περίοδο χαρακτηρίζουν κλιματολογικές μεταβολές του πλανήτη με κύριο χαρακτηριστικό στο βόρειο ημισφαίριο την εξάπλωση των παγετώνων στις ψυχρές περιόδους και την υποχώρηση στις θερμές που είχαν σαν συνέπεια τις κλινικές μεταβολές της θαλάσσιας στάθμης! Μια γεωλογική κατάσταση μεταβολών υφίσταται και η περιοχή της Μάνης στο Απήδημα.

Ο εντοπισμός σε συμπαγές πλειστοκαινικό στρώμα της σπηλιάς Α ανθρώπινου απολιθωμένου κρανίου (Απήδημα Ι) το οποίο είχε ήδη, εν μέρει, διαβρωθεί από τη θάλασσα, υπήρξε το έναυσμα για τις σχετικές έρευνες στο Απήδημα (το κρανίο ήταν ορατό εξωτερικά και πολλοί Μανιάτες ψαράδες στα γκρεμό το έβλεπαν και δεν του έδιναν την ανάλογη σημασία. Όπως: Γιώργος Ανδρεΐκος, Νιάρχος Καλαποθαράκος, Αντώνης Τσατούλης, Κουλής Ξιφαράς και άλλοι πολλοί).

Στη διάρκεια των εργασιών αποκόλλησης των κρανιακών ευρημάτων, διαπιστώθηκε η παρουσία και δεύτερου - καλύτερα διατηρημένου κρανίου (Απήδημα II) που βρισκόταν στην ίδια εσοχή του τοιχώματος της σπηλιάς, δίπλα στο αρχικό.

Το Δεκέμβριο του 1985 τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που διέθεταν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα και ικανό τεχνικό προσωπικό για το δύσκολο έργο του καθαρισμού τους.

Από τις μετρήσεις που γίνονται το κρανίο Ι εμφανίζει σαφώς περισσότερο ρωμαλέα κατασκευή σε σχέση με το δεύτερο II ως φαίνεται από τις μετρήσεις των κρανιακών οστών και δεν έχει γίνει ακόμη δυνατή η πλήρης αποκάλυψη από τα πετρώματα που το περιβάλλουν, προσεγγίζουν όμως αυτές του Πετραλώνιου Ανθρώπου.

Η Ελληνική Παλαιοανθρωπολογία του γεωγραφικού μας χώρου είναι αναπόσπαστο τμήμα της Ευρωπαϊκής Παλαιανθρωπολογίας. Στην Παλιά Βουλή την πρώτη μέρα του Συμποσίου έγινε μια πολύ ωραία εισήγηση από τον κ. Α. ΜΕΤΤΟ, εκπρόσωπο της ομάδας ερευνητών «Α. ΜΕΤΤΟΣ, Θ. ΡΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ, Χ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ» με θέμα «Τα χερσαία ιζήματα της Μέσα Μάνης. Μια χρονολογική προσέγγιση βασισμένη σε γεωλογικά στοιχεία».

Ο Ευρωπαϊκός χώρος παρ' όλο που ανέπτυξε την παλαιο-ανθρωπολογία ανακάλυψε πολύ οδυνηρά ότι η σημασία του στην ίδια την παλαιοανθρωπολογία δεν ήταν τόσο σημαντική και αυτό γιατί ο άνθρωπος ανέβηκε προς την Ευρώπη. Χρονολογική προσέγγιση βασισμένη σε γεωλογικά στοιχεία, χρονολογούν τα απολιθώματα της Μάνης μεταξύ 250-350 χιλ. χρόνων.

Όπως σημείωσαν οι ειδικοί επιστήμονες το κλίμα της Ευρώπης όταν είχε παγετώνες ήταν ακατάλληλο για την επιβίωση του ανθρώπου. Μόνο όταν απέκτησε τα τεχνολογικά μέσα ανέβηκε προς τα πάνω. Το πέρασμα του από Νότο προς Βορρά ήταν από την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Άρα έχουμε ένα χώρο κλειδί για να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε τα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα της Μάνης. Βέβαια πριν από αυτά τα ευρήματα προηγήθηκε το κρανίο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής. Πιστεύω όμως ότι της Μάνης είναι πιο σημαντικά και θα εξηγήσω στο τέλος το γιατί.

Τελικά μετά από τον επίπονο καθαρισμό και αποκατάσταση του κρανίου φτάσαμε στο τελικό αποτέλεσμα.

Σύμφωνα με τις νεώτερες παρατηρήσεις της ανατομίας του κρανίου και της γεωλογίας της σπηλιάς στο Απήδημα εναποτέθηκε στα ιζήματά της πριν 300.000-400.000 χρόνια πριν την χρονολογία μας.

Η μορφολογία του κρανίου έχει Νεατερνταλοειδείς χαρακτήρες και με βάση τη χρονολόγηση με όλα τα στοιχεία τα διαθέσιμα, ανήκει σε μορφή ΠΡΟΝΕΑΤΕΡΝΤΑΛ, διότι ο Νεάτερνταλ έχει τοποθετηθεί σε συγκεκριμένη περίοδο στην Ευρώπη 100.000-400.000 χρόνια πριν την εποχή μας.

Στη συνέχεια όπως αποδείχτηκε ο Νεάτερνταλ έχει βαθύτερες ρίζες στον Ευρωπαϊκό χώρο ώστε σήμερα να τον θεωρούμε το βασικότερο ανθρωπολογικό τύπο της Ευρώπης.

Το Σεπτέμβρη του 1960 βρέθηκε στα Πετράλωνα της Χαλκιδικής ένα σημαντικό για την Ευρωπαϊκή Παλαιανθρωπολογία, απολιθωμένο κρανίο, το οποίο παραδόθηκε για φύλαξη και μελέτη στο Εργαστήριο Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα κατοίκων της περιοχής κατά τη διάρκεια εξερεύνησης του σπηλαίου με σκοπό τον εντοπισμό υπόγειων καρστικών υδάτων για ύδρευση του χωριού. Η φωτογραφική αποτύπωση του κρανίου έγινε στα χέρια του δασκάλου Βασίλη Αβράμη μπροστά στο κτίριο του σχολείου.

Ο Γερμανός ζωολόγος H. Hemmes εξετάζοντας τις λεπτομέρειες των εξωτερικών διαστάσεων του κρανίου και της ανάπτυξης του εγκεφάλου, αποφάνθηκε πως το κρανίο των Πετραλώνων φανέρωνε παλαιότερη ηλικία από αυτή του Κλασσικού Νεάντερταλ.

Έτσι σύμφωνα με τη μορφολογική ανάλυση των ανθρωπολογικών χαρακτήρων του κρανίου και τις διαθέσιμες απόλυτες ραδιοχρονολογήσεις υλικών της σπηλιάς, ο άνθρωπος των Πετραλώνων πρέπει να έζησε πριν 200.000-300.000 χρόνια (άλλοι αναφέρουν ότι είναι 800.000 χρόνια Σ. Συντ.).

Από το βιβλίο «Ο Ταινάριος Άνθρωπος» του Θεόδωρου Κ. Πίτσιου, έκδοση «Ελληνικά Γράμματα».

Δρ. Θεόδωρος Κ. Πίτσιος

Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Αθηνών.

Υπεύθυνος του Ανθρωπολογικού Μουσείου.

Πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας.

Γεννήθηκε το 1941 κατάγεται από τη Λακωνία.

Πτυχιούχος φυσιογνωστικού τμήματος.

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Mainz της Γερμανίας, Φυσικών Επιστημών.

Εκπαιδευτική διδασκαλία σε θέματα βιολογίας, πληθυσμιακής Γενετικής, Φυσικής Ανθρωπολογίας. Ανασυστάθηκε το μάθημα Φυσικής Ανθρωπολογίας με πρωτοβουλία του στην Ιατρική Σχολή.

Διατριβές, Εργασίες: Εξήντα (60) σε διάφορα θέματα Ανθρωπολογικού τομέα.

Ανθρωπολογικές έρευνες: Γενετικών χαρακτηριστικών Πελοποννήσου, Αρβανιτών, Τσακώνων, Σαρακατσάνων, Βλάχων, Μανιατών.

Παλαιοανθρωπολογικές έρευνες: Πετραλώνων Χαλκιδικής, Αβδήρων Θράκης, Ακρόπολης, Ολυμπίας, Λευκαντί Ευβοίας, Αρχανών Ηρακλείου, Μαντινείας, Μάνης, Λουτρών Αριδαίας, Ρόδου, των αρχαίων νεκροπόλεων των Αθηνών.

Δεκάδες επιστημονικές ανακοινώσεις.

Βιβλία-Παλαιοανθρωπολογικές έρευνες στο Απήδημα Μάνης Λακωνίας.

- Ο Ταινάριος Άνθρωπος.