Αρχική Ιστορία Δήμοι - Χωριά Ήθη - Έθιμα Μοιρολόγια Ποίηση Απόδημοι Αρχιτεκτονική
Εκκλησίες Κάστρα Ταΰγετος Χλωρίδα Πανίδα Σπήλαια Προϊόντα Άρωμα Μάνης
Δημιουργοί Απόψεις Εκδρομές Σύλλογοι Σύνδεσμοι Wallpaper Περιεχόμενα Βιβλιογραφία

Προηγούμενη

 

Επικοινωνία

Κάππαρις: Το ρόδο της Μεσογείου

της Μυρσήνης Λαμπράκη

Θα μπορούσαν να' ναι τα καλοκαιρινά ρόδα της Μεσογειακής υπαίθρου. Πλαγιάζουν σεμνά πάνω στη θερμή γη, αναπτύσσονται, ανθίζουν, αντιστέκονται σιωπηλά στην κιτρινωπή μονοχρωμία του καλοκαιριού χωρίς να απαιτούν ούτε μια ρανίδα νερού. Στο παρελθόν, χρησιμοποιήθηκαν από αγροτικές οικογένειες για το στόλισμα μικρών ανθοδοχείων, αλλά κυρίως καταναλωνόταν ως "διεγερτικά" του στομάχου.

Η κάπαρη, το μικρό «ρόδο» της Μεσογείου, είναι ένα αγκαθώδες φυτό της οικογένειας των ροϊαδωδών που φυτρώνει παντού και κυρίως σε βραχώδη και ακαλλιέργητα εδάφη. Ο Αθηναίος το αναφέρει έξι φορές στα βιβλία του, ενώ ο Θεόφραστος θα το περιγράψει ως εξής: «μονόρριζον δι και επίγειον και χαμαίκαυλον, βλασταίνει δε και ανθεί του θέρους και διαμένει το φύλλον χλωρόν άχρι Πλειάδος». Οι συχνές αναφορές στο φυτό της κάππαρης, από τους αρχαίους συγγραφείς, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τις τροφές και τη σύστασή τους, μας βεβαιώνουν ότι ήταν γνωστή τόσο ως «αυτόνομο» ορεκτικό όσο και ως άρτυμα πολλούς αιώνες πριν. Ο όρκος του Ζήνωνος του Κιττιέως «μα την Κάππαρην» είναι χαρακτηριστικός, όπως και οι πληροφορίες που μας δίνει ο Βυζαντινός Παύλος ο Αιγινήτης, ο οποίος συστήνει στην αρχή του φαγητού διάφορα ορεκτικά, μεταξύ αυτών και την «ενόρεκτον κάππαριν» σερβιρισμένη πάνω στο ψωμί με ξύδι και μέλι.

Παρόμοιο τρόπο κατανάλωσης της κάππαρης προτείνει και ο Αγάπιος Μοναχός ο Κρης σ' ένα σύγγραμμα του 15ου αιώνα «...τρώγε την με ξιδόλαδον και σταφίδας. Εάν είναι αλατισμένη, βάλε την να γλυκαίνει εις το νερό, έπειτα τρώγε την πριν να φάγης άλλο τίποτε». Στην ίδια παράγραφο ο συγγραφέας αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού οι οποίες και είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες: «...αυτή θεραπεύει σπλήνα, φθείρει τους σκώληκες, ιατρεύει τους ζοχάδες, αυξάνει το σπέρμα, θεραπεύει τον σηκώτιον, τα πιασίματα, κινά το ούρος, τα καταμήνια, ωφελεί τα ρευματικά...»

Η κάππαρη αριθμεί 250 είδη θάμνων και μικρών δένδρων που φύονται στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου, στην Ινδία, στη Νότια Αφρική και την Αυστραλία. Όταν ο περιηγητής F.W. Sieber επισκέφθηκε το 1817 την Κρήτη, κατέγραψε στις βοτανολογικές του σημειώσεις ένα είδος κάππαρης το οποίο ήταν στους Ευρωπαίους εντελώς άγνωστο: «Αυτό όμως που με ευχαρίστησε ιδιαίτερα ήταν ένα κλαδί του φυτού capparis egyptiaca που δεν είχε μάλιστα φύλλα ούτε άνθη. Κατάλαβα ότι ήταν κάππαρη από τον κορμό της και από τα δύο χρυσαφιά γυριστά αγκάθια της συμπέρανα ότι ανήκε στο αιγυπτιακό είδος».

Λόγω του μεγέθους της αλλά και της εξαιρετικής γεύσης της χρησιμοποιείται πολύ για να δώσει γεύση σε ντελικάτα εδέσματα και σάλτσες. Η συλλογή των «ανθοδόχων» καλύκων της κάππαρης είναι προτιμότερο να γίνεται κατά τη διάρκεια των μηνών Μαΐου, Ιουνίου και Ιουλίου. Οι μικροί πράσινοι κάλυκες συλλέγονται όταν ακόμα είναι περίπου στο μέγεθος μικρού φασολιού και τοποθετούνται για 10 μέρες σε νερό το οποίο πρέπει να αλλάζετε συχνά. Αφού γλυκάνουν οι κάλυκες τους ρίχνετε σε ένα δυνατό διάλυμα από ξύδι και αλάτι και τους φυλάσσετε σε γυάλινο βάζο που σκεπάζει καλά. Μπορείτε να καταναλώσετε το τουρσί σε 10 μέρες. Ο τρόπος αυτός παρασκευής των λουλουδιών αλλά και των τρυφερών φύλλων της κάππαρης είναι κοινός σε όλες τις Μεσογειακές χώρες. Όπως επίσης κοινή είναι και η χρήση της κάππαρης ως πικάντικο συμπλήρωμα στις καλοκαιρινές σαλάτες με ντομάτα ή ακόμη και σε σαλάτες με λάχανο.

Κουνέλι με κάπαρι και ελιές
από το βιβλίο "Τα Χόρτα" της Μυρσήνης Λαμπράκη

  • 1 μέτριο κουνέλι κομμένο σε μικρά κομμάτια

  • 1 φλυτζάνα κοτσανάκια σέλινου

  • 1 φλυτζάνα ελιές πράσινες ξιδάτες

  • 200 γρ. κάππαρη σε άρμη

  • 1 κουταλιά της σούπας κουκουνάρι

  • 1/2 φλυτζάνα ξύδι λευκό

  • 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο

  • 2 φλυτζάνες αλεύρι

  • 1 κουταλάκι ζάχαρη

  • αλάτι

  • πιπέρι πράσινο φρεσκοτριμμένο

Πλύντε και στεγνώστε τα κομμάτια από το κουνέλι σε απορροφητικό χαρτί. Σε ένα βαθύ τηγάνι σοτάρετε ελαφρά το κρεμμύδι για 2-3 λεπτά. Αλευρώνετε τα κομμάτια από το κουνέλι και τα βάζετε κι αυτά να ροδίσουν ελαφρά στο τηγάνι. Προσθέστε 1/2 φλυτζάνα νερό, την κάπαρη, τις ελιές και το σέλινο, σκεπάστε το τηγάνι και ψήστε σε μέτρια θερμοκρασία για 25 λεπτά. Δοκιμάστε με ένα πηρούνι, η σάρκα του κουνελιού πρέπει να είναι τρυφερή. Αν όχι, προσθέστε λίγο ακόμα νερό και συνεχίστε το ψήσιμο για 15 λεπτά ακόμα. Πασπαλίστε με τη ζάχαρη και ραντίστε με το ξύδι. Αφήστε το φαγητό να σιγοβράσει για 10 ακόμα λεπτά και σβήστε τη φωτιά. Σκεπάστε με μία βαμβακερή πετσέτα και αφήστε το φαγητό να «ξεκουραστεί» για 10 λεπτά πριν σερβίρετε. Συνοδέψτε με μικρές βραστές πατατούλες.

Ευχαριστούμε το περιοδικό «ΣΤΙΓΜΕΣ, το Κρητικό περιοδικό» για τη παραχώρηση του κειμένου.