Ο
Νικόλαος Μαντούβαλος, που στη Μακεδονία
ήταν περισσότερο γνωστός σαν «Καπετάν
Νίκος της Άγιας Μαρίνας», γεννήθηκε
στους Μπουλαριούς της Μάνης.
Επειδή
οι κομιτατζήδες μέρα με την ημέρα, όλο
και περισσότερο τρομοκρατούσαν,
βασάνιζαν και έσφαζαν τους αδελφούς μας
Μακεδόνες, γιατί αντιστέκονταν στην
αλλαγή της εθνικής τους ταυτότητας, ο
Μαντούβαλος φλεγόμενος, από την
επιθυμία να πολεμήσει τους Βούλγαρους
κομιτατζήδες και τους πράκτορες
συνεργάτες τους, ζήτησε άδεια από το
στρατό, που υπηρετούσε, σαν
υπαξιωματικός, και επικεφαλής είκοσι
ανδρών, έφθασε (1906) στη λίμνη των
Γιαννιτσών, κατόπιν συνεννοήσεως με τον
Καπετάν Κάλα (λοχαγό Κ. Σάρο).
Φθάνοντας
στη λίμνη, πήρε αμέσως εντολή να
εγκατασταθεί στην πλέον επικίνδυνη
περιοχή. Δηλαδή, κοντά στο Αρχηγείο των
κομιτατζήδων, Γκύλο, Σέλο, Κόρακα κ.ά. που
ήταν απέναντι από τα Βουλγαρικά χωριά
Αγία Μαρίνα, Ζερβοχώρι, Μονόσπιτς κ.ά.
Μία
νύχτα άκουσε, λίγο μακριά του απανωτές
ομοβροντίες. Κατάλαβε, άτι πρόκειται για
Βουλγαρική επίθεση, κατά ελληνικών
σωμάτων. Αμέσως σήμανε συναγερμό και
αψηφώντας τους κινδύνους και τις
τεράστιες δυσκολίες, ανέβηκε με τους
άνδρες του απάνω στα μονόξυλα και
κατευθύνθηκε προς το μέρος της μάχης,
που ήταν μεταξύ Βουλγάρων κομιτατζήδων
και του σώματος του Τέλου Άγρα.
Ο
Καπετάν Νίκος, με πολλές προφυλάξεις
παίρνει θέση κοντά στην καλύβα (στρατηγείο),
του αιμοσταγούς κομιτατζή Κούγια, που με
τις βαρβαρότητές του είχε γίνει το
φόβητρο της περιοχής.
Ο
Τέλος Άγρας είχε έρθει σε δεινή θέση, από
την άγρια επίθεση των Βουλγάρων. Την
κατάσταση, όμως την έσωσε ο Μαντούβαλος,
ο οποίος προξένησε πολλές απώλειες στο
σώμα του Κούγια, του οποίου μάλιστα
κατέλαβε και την καλύβα του.
Ο
καπετάν Άγρας, που γλύτωσε από τους
κομιτατζήδες, χάρη στην έγκαιρη
επέμβαση του Μαντούβαλου, έκαμε το
σημείο του σταυρού και ύστερα πήγε και
τον συνάντησε. Τον αγκάλιασε και αφού
τον φίλησε του είπε: «Καπετάν Νίκο σε
ευχαριστώ».
Στη
λίμνη του (Βάλτου) ο Μαντούβαλος, που
λατρευόταν από τους κατοίκους της
περιοχής, έμεινε μέχρι το 1908, πολεμώντας
του κομιτατζήδες. Δηλαδή μέχρι τότε που
κηρύχτηκε το σύνταγμα στην Τουρκία.
Ήταν
παρόν σε όλους του κατοπινούς
Ελληνικούς αγώνες. Αποστρατεύθηκε με το
βαθμό του υποστράτηγου και πέθανε στην
Αθήνα στις 12 Νοεμβρίου 1952.
Παραθέτουμε
αυτούσιο το μοιρολόι που ελέχθη κατά την
κηδεία του Εθνικού Αγωνιστού, ήρωα
Νικόλαου Μαντούβαλου, τον Νοέμβριο του
1952. Όπως μας πληροφορεί στο βιβλίο -
ντοκουμέντο «Η συμβολή της Μάνης εις τον
Μακεδονικόν Αγώνα 1904-1908» - απ' όπου και
αναδημοσιεύουμε το μοιρολόι - ο γνωστός
Συμπατριώτης μας, Ερευνητής-Καθηγητής δ.φ.
Δικαίος Βαγιακάκος, το μοιρολόι είπε η
Βασίλω, σύζυγος του αδελφού του Ιωάννου,
και είναι χαρακτηριστική, πέραν των
άλλων, η ακρίβεια και οι λεπτομέρειες
της περιγραφής των μαχών στη λίμνη των
Γιαννιτσών, όπου πρωταγωνιστής ήταν ο
Καπετάν Νίκος.