ΑΥΘΕΝΤΙΚΑ
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
Από το εξαντλημένο βιβλίο «125
Λαϊκά Παραμύθια από τη Μάνη», σε
αυθεντική λαϊκή αφήγηση, του Κυριάκου Δ.
Κάσση.
Στον μεικτό λαϊκό λόγο
ανήκουν μαζί με τις Τυπικές Εκφράσεις (Παροιμίες,
Σχήματα Λόγου κ.λ.π.) και τα Παραμύθια.
Όλα αυτά εντάσσονται στην Λαϊκή Τέχνη
και Παραδοσιακή Παιδεία.
Παραμύθι είναι πεζή
φανταστική αφήγηση με στοιχεία
ποιητικά και υπερφυσικά στη μορφή και
στο περιεχόμενο πού λέγεται με σκοπό να
διδάξει ή να ψυχαγωγήσει και που
αναφέρεται σε φανταστικούς τόπους και
χρόνους. Το παραμύθι έχει στοιχεία
ποιητικά είτε σαν υπολείμματα μιας
εξωγενούς στερεότυπης και μακραίωνης
παράδοσης είτε σαν εσωγενή πρωτότυπα
δημιουργήματα προσώπων που εκφράζουν
το δικό τους υποσυνείδητο
υπερρεαλιστικά, (είναι δηλαδή τα πρώτα
σουρεαλιστικά δημιουργήματα) με την
διήγηση αποκυημάτων της δικής τους
φαντασίας και με κάλυψη του χώρου
ανάμεσα σε λογική και σε όνειρο.
Μερικά όνειρα μπορούν να
γίνουν ωραία παραμύθια. Συνήθως όμως τα
παραμύθια είναι απομεινάρια αρχαίων (Λαϊκών
πάντοτε) Μυθολογιών. Γεννήτορες του
παραμυθιού — εφ' όσον δεν είναι το
ατομικό υποσυνείδητο κάποιου — είναι:
είτε ή Μυθολογία, είτε η Ποίηση του
Μεσαίωνα, είτε η διδαχτική διάθεση.
Στην τελευταία περίπτωση και πολλές
φορές και στην δεύτερη το παραμύθι θα
μπορούσε να θεωρηθεί σαν κάπως
διαφορετικό είδος και να
επαλληλοποιηθεί ή να επαφθεί με είδη
άλλα όπως: ο παροιμιόμυθος, η ευτράπελη
διήγηση, η παροιμία, η παραβολή -
αλληγορία κ.λ.π. Πολλές φορές παίρνει
σοβαρές φιλοσοφικές (αλληγορικές -
συμβολικές) προεκτάσεις.
Η Ιλιάδα κι η Οδύσσεια και
όλα τα έπη μέχρι τον Ερωτόκριτο και
αργότερα έχουν για βάση προϋπάρχοντες
μύθους σε έμμετρη ή πεζή μορφή που
κάποιος ποιητής πάνω της χτίζει το
ωραίο οικοδόμημα του λόγου του. Στο
παραμύθι κυρίαρχο δημιουργικό
στοιχείο είναι η φαντασία. Αλλά και
ένας από τους κύριους στόχους του είναι
ή έξαψη της φαντασίας του ακροατή, μαζί
με την φιλοσοφική εκπαίδευση - διδαχή
και την εισαγωγή στον κόσμο της ποίησης.
Η ηλικία των παραμυθιών
είναι τόση που θα ήταν εξαιρετικά
δύσκολο να αποφανθεί κανείς για καθ'
έκαστο ξεχωριστά από πού κατάγεται.
Πολλά κατάγονται από αρχαίους μύθους,
αλλά και — γιατί όχι; — πολλοί αρχαίοι
μύθοι κατάγονται από παραμύθια. Τα
ομηρικά έπη πού προαναφέραμε, οι μύθοι
του Περσέα, του Νηρέα, του Ιάσονα, του
Ηρακλή, του Θησέα, του Ιωσήφ ή και ακόμα
ιστορίες απ' τον Ηρόδοτο και τον
Σολομώντα και τον Λουκιανό, έχουν άμεση
σχέση με πολλά παραμύθια. Πολλά
παραμύθια, ακόμα και διεθνή, έχουν
προέλευση χώρους πρωτογενείς όπως η
Μάνη.
Η Μάνη είναι χώρος που ο
θρύλος και το παραμύθι όχι μόνο
διατηρήθηκαν, αλλά ο τρόπος και οι
βιωτικές συνθήκες που τα γεννούν
επιβίωσαν εκεί ως τις μέρες «μας. Ως τις
μέρες μας παράγονται εκεί καινούργιοι
θρύλοι. Το παραμύθι λεγόταν απαραίτητα
βράδυ. Το μισοσκόταδο επηρέαζε
καλύτερα τη φαντασία του διηγούμενου (παραμυθά)
και των ακροατών. Όλα τα δημιουργήματα
του λόγου όσα έχουν υπερφυσικό ή
θρυλικό υπόβαθρο τα αφηγούνταν βράδυ
σε μισοσκόταδο ή σε χιονερές σκοτεινές
χειμωνιάτικες μέρες κοντά στο «φώκο».
Σπάνια κατά την ώρα της ημέρας «επαραμυθίζασι».
Εχτός αν ο παραμυθάς ήταν τυφλός κι οι
ακροατές πολύ αργόσχολοι, ή κατά την
ώρα που ήταν τσοπάνηδες στα ζώα οι
γέροι, με τα παιδιά μαζί.
«Κόκκινη κλωστή δεμένη
στην ανέμη τυλιγμένη
δός της μπάτσο να γυρίσει
παραμύθι ν΄ αρχινίσει»