Από τον Α΄ τόμο του βιβλίου «ΤΟ ΟΙΤΥΛΟ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ»
του Μιχάλη Γρηγ. Μπατσινίλα

Στα χρόνια τα Ρωμαϊκά, καθώς και στα μετέπειτα Βυζαντινά, η κρατική εξουσία, συνέχισε και εφάρμοζε ως σύστημα τελεειδοποίησης, το Ελληνικό πανάρχαιο σύστημα των Φρυκτωριών, μόνον που οι Βυζαντινοί τα έλεγαν Καμινοβίγλια ή Βιγκλατόρια.

Σημαντικό και πρωτεύοντα ρόλο έπαιξαν οι μοναχοί και τα μοναστήρια, στην συγκέντρωση πληροφοριών και την ειδοποίηση της πολιτικής εξουσίας. Μοναστήρια αφιερωμένα αρχικά στην Παναγιά Σωτήρα, χτιζόντουσαν σε επίκαιρες θέσεις, που μάλλον ήσαν σημεία αρχαίων Φρυκτωριών. Αργότερα την θέση της Παναγιάς Σωτήρας, πήρε η Κοίμηση της Θεοτόκου και σ’ άλλες εκκλησίες η Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Αλλού πάλι χτίσανε εκκλησίες ξεχωριστές και ακόμη περισσότερες, έγιναν οικισμοί και μεγάλα χωριά. Στα διάσελα και στις κορυφές ήταν αφιερωμένες συνήθως και στον Προφήτη Ηλία.

Όλες οι πληροφορίες απ’ όλες τις γωνιές της Μάνης έφθαναν στο Βοίτυλο και από κει στέλνονταν μηνύματα σ’ όλες τις περιοχές. Εκεί μετεφέρθη η έδρα των Καντακουζηνών μετά την πτώση της Μεθώνης στον Γοδεφρείδο Βιλλαρδουίνο το 1204 και εκεί αναφέρει η ιστορία τον τελευταίο διοικητή Οιτύλου (εννοεί όλη την Μάνη) και Μεθώνης (εννοεί όλη την Μεσσηνία διατηρώντας τον τίτλο) Ιωάννης Παλαιολόγος.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΗΛΕΓΡΑΦΕΙΟ (ΚΑΜΙΝΟΒΙΓΛΙΟ)
Ένα Καμινοβίγλιο, σ’ ένα οχυρωμένο λόφο, απέναντι από το Οίτυλο στην θέση της Παλιάς Σκάλας του Βαχού – η νέα Σκάλα βρίσκεται πίσω από τον λόφο – δεχότανε κ’ έστελνε όλα τα μηνύματα, για Έξω Μάνη, Μαλεύρι, Φωκά, Τρυγονά και Προσηλιακή Μάνη.

Η γεωγραφική θέση της και το Λυκοφαγωμένο βουνό της Κελεφάς μπροστά επέτρεπε στους Καμινοβιγλάτορες μοναχούς – σημειωτέον ότι στην κορυφή είναι το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου και πίσω απ’ τον λόφο στα ριζά του ο Σωτήρας (ερείπια σήμερα) – ν’ ανάβουν φωτιές κλιμακωτά, δηλαδή σε διαφορετικά επίπεδα και σε διαφορετικές θέσεις του λόφου, ανάλογα που απευθύνονταν, και ποιος τόπος έπρεπε να τις βλέπει για να μη μπερδεύονται οι επικοινωνίες.

Τα πρώτα Βυζαντινά χρόνια μέχρι τον 7^ο και 8^ο αιώνα η επίσημη γλώσσα του κράτους ήταν η Λατινική, γι’ αυτό και το τοπωνύμιο ονομάστηκε Σκάλα = Κλίμακα.

ΕΞΩ ΜΑΝΗ
Από την Σκάλα του Βαχού φαίνεται ο Άγιος Λίας ο Μακρινός, εκεί πίσω απ’ το ιερό της εκκλησίας σώζεται ακόμη ο λάκκος του καμινοβιγλίου, βρίσκεται πάνω απ’ τα βουνά του Οιτύλου, σ’ ένα διάσελο, που βλέπει στην Λαγκάδα και από κει διαμέσου της περιοχής Κουτήφαρη στην Πλάτσα.

Η Πλάτσα ήταν μεγάλο σταυροδρόμι επικοινωνιών αφ’ ενός προς την Παναγιά την Γιάτρισσα και την Μπαρδούνια, αφ’ ετέρου σ’ όλη την Γηστέρνα, τα ορεινά Πύργο, Καστάνια, Αρδούβιστα, το οχυρό Λεφτίνι, και απ’ την ορεινή Καρδαμύλη, πάνω απ’ τον Λάζο στην κορυφή του λόφου, που είναι το χωριό Καλιανέϊκα (θα υπήρχε εδώ σ’ αυτό το καμινοβίγλιο μία άλλη Παναγιά Καλάνα), περνάνε τα μηνύματα προς τον λόφο της Ζαρνάτας (κάστρο) και από κει στα Τρικότσοβα, που ’ναι χτισμένος σήμερα ο οχυρός πύργος των Καπετανάκηδων. Εκεί μπροστά απείραχτο απ’ τα παλιά χρόνια μένει ο λοφίσκος με τα ερείπια της Βάρδιας, όπως μαρτυρεί το τοπωνύμιο,(φαίνεται στα Τρικότσοβα θα ’ταν καστρί).

ΜΑΛΕΥΡΗΣ- ΦΩΚΑΣ-ΤΡΥΓΟΝΑΣ και ΜΑΡΑΘΟΝΗΣΙ
Όλοι αυτοί οι τόποι επικοινωνούσαν με την έδρα των Φωκάδων την Καρυούπολη, που ήταν πάνω στο λόφο που λέγεται σήμερα Παλιοκοτρώνες, μια οχυρωμένη πόλη – καστρί - με τετράγωνους πύργους, ορθογώνια σπίτια και τον Αϊ-Γιώργη ερείπια επί ερειπίων και στην κορυφή το Παλάτι των Φωκάδων με πολλά δωμάτια και αυλή.

Είναι λάθος στους ιστορικούς χωρίς να εξαντλούν την έρευνα στον τόπο, να βγάζουν συμπεράσματα και να τοποθετούν την Παλιά Καρυούπολη στον μπροστινό προς Βορρά μικρότερο λοφίσκο με τον ερειπωμένο Βυζαντινό πολεμόπυργο και τις εκκλησίες, διότι εκεί είναι η Παριάκαρυούπολη όπως μαρτυρεί το τοπωνύμιο, δηλαδή η μοναστική κοινωνία Παρά την Καρυούπολη.

Άλλωστε έπρεπε να έχουν εδώ και χρόνια διακρίνει όλοι τους ότι το Κάστρο του Βοιτύλου έχει την μοναστική κοινωνία μπροστά του, στην Κάτου Χώρα-Μοναστηράκια. Το Τηγάνι μπροστά κι απέναντι στην Επισκοπή. Το Κολοκύθι που έχει μόνο μια εκκλησία πάνω στο καστρί αφιερωμένη στου Αϊ-Γιώργη, η μοναστική κοινωνία του ήταν μπροστά του, εκεί που είναι σήμερα το χωριό Λουκάδικα.

Από το σημαντικό καμινοβίγλιο - καστρί της Καρυούπολης – Παλιοκοτρώνες - έπαιρνε και έστελνε κατευθείαν μηνύματα στο Οίτυλο, με τον συνοικισμό Αλευριάνικα που έχει επί τούτου, χωρίς την μεσολάβηση της Σκάλας του Βαχού όποτε χρειαζότανε.

ΠΡΟΣΗΛΙΑΚΗ ΜΑΝΗ
Από την Καρυούπολη - Παλιοκοτρώνες- το μήνυμα περνάει στο καμινοβίγλιο του βουνού Τρικεφάλι η Τριγγοφύλου και από κει στο καστρί Κολοκύθι. Από κει βιγκλίζεται όλη η προσηλιακή Μάνη μέχρι το βουνό του Προφήτη Ηλία, πάνω απ’ τα Δημαρίστικα. Τα Καμινοβίγλια των Μουντανίστικων και του Προφήτη Ηλία είναι ο στατηγικότερος σβέρκος της Ακρωταινάριας περιοχής. Από τον Προφήτη Ηλία το μήνυμα περνάει στα Κορογονιάνικα και από κει στην Παναγία (σήμερα Αγία Τριάδα) Καλάνα στο Πόρτο Κάγιο.

ΑΠΟΣΚΙΑΔΕΡΗ ΜΑΝΗ
Τα μηνύματα της Αποσκιαδαρής Μάνης τα επιμελείτο το καμινοβίγλιο του Κουσκουνιού, σήμερα ονομάζεται επί το Ελληνικότερο Σωτήρας, από την εκκλησία του χωριού.

Κουσκούνι στα Σλαβικά σημαίνει το εξόγκωμα. Κούσκουνας = καρούμπαλο. Το έδαφος εκεί που είναι χτισμένο το χωριό έχει μια προεξοχή μικρού λόφου, γι’ αυτό ονομάστηκε έτσι.

Το Καμινοβίγλιο του Κουσκουνιού όπως της Σκάλας, Καρυούπολης και Τρικεφάλι τα έλεγχαν άμεσα οι Φωκάδες, φώκος = φωτιά μεγάλη. Στο Κουσκούνι απόγονοί τους φέρονται οι Κουλουράς-Χρυσικάκης.

Από το Κουσκούνι έβλεπε το μήνυμα η Άνω Πούλα η λεγόμενη Βάρδια, γιατί την επιμελείτο το καστρί του Τηγανιού.

Από τους Άγιους Θόδωρους της Άνω Πούλας έβλεπε το μήνυμα το Τηγάνι, και από άλλο σημείο της έβλεπαν τα Μουντανίστικα.

Από τα Μουντανίστικα έβλεπε ο τόπος που σήμερα λέγεται Καινούργια Χώρα και από κει η Παναγιά η Καλάνα στο Ακροταίναρο.

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΑΛΑΝΑ
Στο Ακροταίναρο ανάμεσα στο Μαρμάρι και Πόρτο Κάγιο πάνω σ’ ένα ανοιχτό μέρος – αλάνα – είναι χτισμένη σήμερα μια μεγάλη εκκλησιά η Αγία Τριάδα.

Ο τόπος απ’ αρχαιοτάτων χρόνων θα χρησίμευε ως φρυκτωρία, όμως κατοικήθηκε όπως μαρτυρούνε τα ερείπια και αρχαία γηστέρνα. Εκεί χτίστηκε μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγιά, όμως επισκιάσθηκε από το χτίσιμο του μοναστηριού της Παναγιάς Πορταΐτιζας ή Λαϊας ή Γιατριάνικο. Μπορεί και να είχε καταστραφεί, γι’ αυτό και οι κάτοικοι της περιοχής τα τελευταία χρόνια οικοδόμησαν νέα εκκλησία και ο τότε επίσκοπος για να μη συμπέφτει με τη γιορτή του μοναστηριού την αναβίβασε εις Αγία Τριάδα, στο χτίσιμό της θα πήγαν πολλά απ’ τα γύρω ερείπια. Το όνομα Αγία Τριάδα η Καλάνα ακούγεται μέχρι σήμερα.

Το όνομα Καλάνα το πήρε η Παναγιά, γιατί με το καμινοβίγλιο ανάβοντας φωτιά καλούσαν σε βοήθεια για επικείμενους εχθρούς.

Από κει η ειδοποίηση έπαιρνε δύο κατευθύνσεις, μία προς την Προσηλιακή και μία προς την Αποσκιαδερή Μάνη. Αφ’ ενός να ειδοποιηθούν τα καστρία Κολοκύθι και Τηγάνι, αφ’ ετέρου, η είδηση να φτάσει στο μεγάλο κάστρο του Οιτύλου, όπου ήταν η έδρα των Παλαιολόγων στη Μάνη.

Τα κάστρα και τα καστρία τα γκρέμισε το 1415 ο αυτοκράτορας Μανουήλ Παλαιολόγος, που ήρθε στο Βοίτυλο και εφάρμοσε αυτοπροσώπως δύο νόμους του, «της λύσης των φρουρίων» και «του μασχαλισμού». Τα Καμινοβίγλια λειτούργησαν μέχρι που εισβάλανε οι Τούρκοι στη Μάνη επί Κορκόντειλου Κλαδά. Οι Μέδικοι-Γιατριάνοι - του Οιτύλου ως κληρονόμοι εξ αγχιστείας του Παλατιού στο Οίτυλο, όλης της περιουσίας, τα δικαιώματα επί των λιμένων και γενικά της διοίκησης της Μάνης από τον τελευταίο διοικητή Ιωάννη Παλαιολόγο (ο γιος του σκοτωμένου απ’ τους Κοντόσταυλους, Πέτρου Μέδικου και της γυναίκας του Ανθής Κοντόσταυλου, πήρε την κόρη του Ιωάννη Παλαιολόγου). Ο έλεγχος για τα κοινά της Μάνης, έφερε σε σύγκρουση τους Γιατριάνους, με δύο Βυζαντινής Καταγωγής οικογένειες της Μάνης εις το διηνεκές, πρώτα με τους Κοντόσταυλους του Νικλιάνικου και έπειτα με τους Κομνηνούς - Στεφανόπουλους του Οιτύλου.

Οι Μέδικοι - Γιατριάνοι στην προσπάθειά τους να ελέγξουν άμεσα τα Καμινοβίγλια δημιούργησαν συγγενικές σχέσεις με τους Μαλεύρηδες, φιλικές με τους Τρυγονάδες και Φωκάδες, συνάμα πατάνε πόδι στο Ακροταίναρο, Μοναστήρι Γιατριάνικο (Πηλοκωκιάνοι, Δεκουλιάνοι, Μιχελιάνοι και άλλοι συγγενείς τους). Στο οχυρό Λεφτίνι με τον συνοικισμό Γιατρέϊκα, (Πεντέας κ.ά). Στην Μηλιά (Φραγκάκης Μέδικος, εξ ου Φαγκριάνικα, το κέντρο της Μηλιάς και Φραγκέας επώνυμο). Στο Πραστείο και στην Μπαρδούνια με τα Γιατρέϊκα. Επίσης η Παναγιά της Γιάτρισσας και η ομώνυμή της στην Αράχωβα (Καρυοβούνι) σ’ αυτούς πρέπει να οφείλεται η επωνυμία τους και επεκράτησε μετά στη γιατρευτική χάρη της Παναγίας. Στόχος τους ήταν ο έλεγχος των Καμινοβιγλίων και συνάμα τα θεωρούσαν και περιουσία των Παλαιολόγων διοικητών της Μάνης.