Πύργος στους Μύλους
Συνεχίζοντας από τη Βέργα προς το εσωτερικό της Μάνης, ο δρόμος χωρίζει στο Αλμυρό. Ο παραλιακός φθάνει μέχρι τις Κιτριές. Ο άλλος συνεχίζει προς Κάμπο Ζαρνάτας και Οίτυλο - Αρεόπολη.

Αν πάρουμε τον παραλιακό δρόμο, λίγο πιο πέρα από το Αλμυρό θα συναντήσουμε τους Μύλους των Καπετανάκηδων (Καπετανιάνων). Οι Μύλοι καθώς και οι Πύργοι στους οποίους θα αναφερθούμε ανήκαν στην Οικογένεια των Καπετανάκηδων. Σε μια μεγάλη Οικογένεια που ήταν ισχυρή δύναμη πριν από την Επανάσταση του 1821, κατά την περίοδο του Εθνικού Αγώνα και μετά την απελευθέρωση.

Αλλά και σήμερα υπάρχουν απόγονοι των Καπετανάκηδων που κατέχουν υψηλές θέσεις στην Ελληνική κοινωνία.

Οι Μύλοι γύριζαν με τη δύναμη του νερού που πηγάζει από ένα ριζοβούνι, μερικές δεκάδες μέτρα δίπλα από τη θάλασσα και το νερό είναι υφάλμυρο. Σήμερα πιο πάνω από τους Μύλους σώζεται ένας πύργος. Ανήκε και αυτός στην Οικογένεια των Καπετανάκηδων. Έχει υποστηριχθεί ότι είναι απομεινάρι του Μεσαίωνα.

Ο Σταύρος Καπετανάκης υποστηρίζει ότι είναι μεταγενέστερο. Αν και έχουν κτισθεί πολλά σύγχρονα σπίτια γύρω του, αυτός υψώνεται υπερήφανος σαν να μας λέει πως κάποτε αυτοί που έμεναν εδώ προσέφεραν πολλά σ' αυτόν τον τόπο.

Φρουριακό συγκρότημα στο Πετροβούνι
Ο άλλος σημαντικός Πύργος της οικογενείας των Καπετανάκηδων είναι στη Χαραυγή (Τρικότσοβα) - στα Σωτηριάνικα- όπου μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα ζούσαν 100 περίπου κάτοικοι. Εκεί σε μια λοφοκορφή είναι κτισμένο το κάστρο των Καττετανάκηδων, το φρουριακό συγκρότημα Πετροβούνι, που το έχτισε πριν 180 περίπου χρόνια ένας από τους 14 καπετάνιους της Μάνης, αρχηγός της οικογένειας και της γενιάς των Καπετανάκηδων. Ο ποιητής Νικήτας Νηφάκος αναφέρει χαρακτηριστικά:

«εις την Ζαρνάτα βρίσκονται δύο καπετανείες
ή να ειπώ καλύτερα πως είναι τυραννίες.
Η μία στην Τρικότσοβα του Καπετάν Γεωργάκη
κι η άλλη είναι στις Κιτριές του κυρ Κουμουντουράκη»

Στοιχεία κατασκευής
Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για το πότε άρχισε το κτίσιμο του Κάστρου. Για την ιστορία της ίδρυσής του, σώζεται μια σειρά πολύτιμων εγγράφων που συνδέονται με τον κτήτορά του, Καπετάν Γεωργάκη Καπετανάκη και τον αρχιμάστορά του Νικήτα Μανδραπήλια. Το παλαιότερο από τα ιστορικά ντοκουμέντα είναι η ίδια η διαθήκη του Καπετάν Γεωργάκη Καπετανάκη που συνέταξε ο εγγράμματος Γεράσιμος Παπαδόπουλος στην Καλαμάτα, στις 13 Ιουλίου 1821.

Στη διαθήκη αναφέρεται ότι "πάσας τας οικοδομάς όσαι είνε εις το Πετροβούνιον τας οικοδόμησεν εξ ιδίων του, πλην επτακοσίων ή οκτακοσίων γοοσίων όπου έλαβε από τα κοινά πράγματα των αδελφών και τα έβαλε εις αυτάς τας οικοδομάς του Πετοοβουνίου, έχει όμως περισσότερα εξοδευμένα δια το κοινόν της αδελφότητας, εξ ων άλλα έχει γεγραμμένα και άλλα άγραφα, τα αφήνει και το μερίδιόν του από τα χωράφια όπου έχουν εις το Βαρούσιον. Να μείνει όμως εις τα παιδιά του όλον το Πετροβούνιον ως παρ' αυτού οικοδομηθέν και εξ ιδίων του».

Από το κείμενο της διαθήκης προκύπτει ότι τα κτίσματα του Μανιάτη πολεμιστή στο Πετροβούνι είχαν ολοκληρωθεί πριν το 1821 και ότι ήθελε να περιέλθουν αυτά στα παιδιά του. Όπως μας πληροφορεί ο Σταύρος Καπετανάκης από μια ημερομηνία 5 Μαίου 1795 που βρήκε γραμμένη στο πίσω μέρος μιας εικόνας του Προφήτη Ηλία συμπεραίνει πως ίσως τότε τελείωσε το κτίσιμο του κάστρου.

Δύο άλλα κείμενα του 1834 που είναι δηλώσεις ενώπιον μαρτύρων και του ειρηνοδίκη Κάμπου Ηλία Λογοθέτη, του Νικήτα Μανδραπήλια, ο οποίος δηλώνει ότι "καθ' όν καιρόν οικοδομείτο το Πετροβούνιον ήμουν αρχιτέκτων εις την οικοδομήν ταύτην», ο Μανδραπήλιας μας διευκρινίζει ότι ακριβώς δηλώνει ο Γ. Καπετανάκης στη διαθήκη του το 1821, ότι δηλαδή ενώ η ανέγερση του "οχυρώματος" είχε αρχίσει από όλα μαζί τα αδέλφια, τελικά οι αδελφοί του Καπετάν Γεωργάκη Καπετανάκη αρνήθηκαν να χρηματοδοτήσουν την ανέγερση του φρουρίου, που ανέλαβε τελικά εξ ολοκλήρου ο Καπετάν Γεωργάκης. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τους Καπετανάκηδες να ταμπουρωθούν στο οχύρωμα του Πετροβουνίου, όταν "μετά παρέλευσιν ολίγων ετών, κατατρεχθέντες οι Καπετανάκηδες από τους Κουμουνδουραίους, κατέφυγαν όλοι εις το Πετροβούνι».

Αρχιτεκτονική
Το "οχύρωμα" είναι αρκετά διατηρημένο και παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον ενός φρουριακού συγκροτήματος της μανιάτικης υπαίθρου. Το μικρό αυτό φρούριο ή κάστρο παρουσιάζει μια τραπεζόσχημη κάτοψη, μέσων διαστάσεων 26,40 μ. πλάτους και 30 μ. μήκους.

Το σχήμα εκμεταλλεύεται τη μορφή του εδάφους και στην απότομη περιοχή της κορυφής του Πετροβουνίου καταλήγει σε οξεία γωνία που ενισχύεται με ένα Πύργο. Ένας δεύτερος, Πύργος, ψηλότερος ενισχύει την κύρια πύλη εισόδου. Πρόκειται για τον κύριο Πύργο των Καπετανάκηδων. Ο οχυρωμένος περίβολος με συνολικό πλάτος 60 εκατοστά και πάνω από εκατό πολεμίστρες, ενισχύεται στις τρεις γωνίες με προεξέχοντες πύργους κυκλοτερείς. Μάλλον αρχικά το κάστρο είχε μόνο μια πύλη εισόδου.

Στο εσωτερικό του περιβόλου υπάρχουν δύο γραμμικά κτίσματα. Πιθανόν να αποτελούσαν την κυρίως κατοικία και τα βοηθητικά κτίσματα του κάστρου. Και τα δύο κτίσματα είχαν περίπου το ίδιο ύψος και βατό δώμα, από όπου μπορούσαν οι αμυνόμενοι να χτυπήσουν τον εχθρό από τις επάλξεις των αντιστοίχων πλευρών του περιβόλου.

Στην ίδια εσωτερική αυλή σε επαφή με τον κυκλικό πύργο, περιλαμβάνεται μια μικρή εκκλησία που είναι μεταγενέστερη κατασκευή. Πρόκειται πιθανόν για την εκκλησία του Προφήτη Ηλία όπως αναφέρεται στη διαθήκη του Ηλία Καπετανάκη (γιου του Γεωργάκη).

Για την ύδρευση των ιδιοκτητών του κάστρου, είχαν σκαφτεί δύο υπόγειες και υδατοστεγείς δεξαμενές που συγκέντρωναν το βρόχινο νερό από τα δώματα των δύο επιμηκών κτισμάτων του εσωτερικού του κάστρου. Οι δύο στέρνες είναι εφοδιασμένες με λιθόκτιστα στόμια.

Είναι ένα ιδιότυπο παράδειγμα ιδιωτικού κάστρου όπου κτήτορας και αρχιτεχνίτης εφάρμοσαν με οικονομία και επιδέξιο τρόπο τα διδάγματα της μακρόχρονης οικοδομικής παράδοσης, χρησιμοποιώντας μορφές και κατασκευαστικές μεθόδους καταξιωμένες και αφομοιωμένες μέσα από τη μακραίωνη παράδοση.

Ιστορία
Στο Πετροβούνι έβρισκε φιλοξενία ο διάσημος κλεφτοαρματωλός Ζαχαρίας ο Μπαρμπιτσιώτης. Ένας απ' τους συντρόφους του ήταν και ο Καπετάν Παναγιωτάκης Καπετανάκης. Το 1800 έμεινε στο Πετροβούνι, για λίγο, και ο Δημήτριος Παπατσώνης.

Στην εποχή του μεγάλου κατατρεγμού της Κλεφτουριάς, στο Πετροβούνι των Καπετανάκηδων βρήκε καταφύγιο και ο Αθανάσιος Δαγρές, ενώ την ίδια χρονιά, λίγο πιο κάτω, κάπου κοντά στους Μύλους σκοτώθηκαν μερικοί κλέφτες και ανάμεσα τους ο Δήμος Κολοκοτρώνης.

Την άνοιξη του 1816 κυνηγημένος από τους Τούρκους εκεί βρήκε άσυλο και ο Θάνος Κανακάρης. Φαίνεται πως πριν την Επανάσταση εκεί είχε φιλοξενηθεί και ο Αναγνωσταράς και οι Δεληγιάννηδες.

Στα πρώτα χρόνια της Εθνεγερσίας το Πετροβούνι δεν είχε και μεγάλη στρατιωτική αξία. Όταν όμως το Μάιο του 1825, που ο Ιμπραήμ πήρε την Καλαμάτα, το Αλμυρό, τους Μύλους και έφθασε μέχρι τη Μικρή Μαντινεία, φάνηκε η χρησιμότητα του Κάστρου.

Εκεί στο Πετροβούνι συγκεντρώθηκαν οι Καπεταναίοι της Μάνης και της Μεσσηνίας καθώς και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης Το 1826, κατά τη Μάχη της Βέργας, το Πετροβούνι των Καπετανάκηδων έγινε ένα από τα κέντρα ανεφοδιασμού των υπερασπιστών της. Το Κάστρο των Καπετανιάνων δεν μπαρουτοκαπνίστηκε ποτέ διότι ποτέ δεν το εζύγωσε Τούρκικο ποδάρι. Ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι όμως οι Καπετανιάνοι, που το είχαν σαν αετοφωλιά τους και από εκεί ορμούσαν σαν σταυραητοί όπου η Πατρίδα τους καλούσε.

Η Οικογένεια των Καπετανάκηδων έδωσε αίμα και χρήμα για τον Ιερό Αγώνα του 1821. Μαζί με τους Μαυρομιχαλαίους και άλλους Μανιάτες πήραν μέρος στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου του 1821.

Ο Παναγιώτης Δημητράκη Καπετανάκης και ο γαμπρός του Γεώργιος Καρύγιαννης από τη Γιάννιτσα σκοτώθηκαν στο Κουτσοπόδι του Άργους πολεμώντας τον Δράμαλη. Στο Μανιάκι πολέμησε εναντίον του Ιμπραήμ και σκοτώθηκε ο Θανασούλης Καπετανάκης, γαμπρός του Μαυρομιχάλη από την κόρη του Μαρία.

Οι Καπετανάκηδες έκτισαν με δικά τους χρήματα τη Βέργα και οι ίδιοι έλαβαν μέρος στην ένδοξη Μάχη της, στις 22 - 24 Ιουνίου 1826. Ο παλαίμαχος αγωνιστής της Βέργας γιατρός Α. Μαυρογένης γράφει για τη συμμετοχή των Αλτομιριανών στη μάχη κατά του Ιμπραήμ: «Οι Καπετανάκαι κυρίως δια των γενναίων Σελιτσιάνων, Αλτομιριανών και άλλων Αβιατών έκτισαν την Βέργαν…και κατέλαβαν τα επικινδυνώτερα σημεία». Δεκαέξι Καπετανάκηδες πήραν μέρος σε διάφορες μάχες σαν Οπλαρχηγοί από την έναρξη του Αγώνα μέχρι την απελευθέρωση.

Σήμερα
Το Πετροβούνι, παρά την ερήμωσή του και τις φθορές από το χρόνο, στέκει ψηλά στο λόφο του και με τους δύο του Πύργους μοιάζει σαν αετός δικέφαλος που κάθεται σε ψηλό βράχο με το ένα κεφάλι ν' αγναντεύει τον Μεσσηνιακό κόλπο πέρα έως τη Καλαμάτα και με το άλλο να βλέπει προς τη Μάνη έως τη Ζαρνάτα, τις Δύο Πέτρες και τη Βασιλική.

Όταν ερχόμαστε από τη Μάνη για την Καλαμάτα περνώντας τη γέφυρα Κοσκάραγα, το βλέπουμε μπροστά μας να ορθώνεται περήφανα, σαν να θέλει, όπως γράφει και ο Σταύρος Καπετανάκης, να μας θυμίζει τους αγώνες της Αδούλωτης Μάνης στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς του Γένους.

Χρησιμοποιήθηκαν κείμενα:
1. Από το άρθρο του Ιωάννη Γ. Νικητέα στην εφημερίδα «ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ», Απρίλιος – Μάιος 1995, έτος 8^ο, αρ.φ.3 (54).
2. Από άρθρο της Αιμιλίας Γραμμένου στη περιοδική έκδοση με τίτλο «Ο ΠΥΡΓΟΣ ΛΕΥΚΤΡΟΥ», του Συλλόγου Πυργιανών Μεσσηνιακής Μάνης «Ο Άγιος Γεώργιος», Ιανουάριος-Ιούνιος, έτος Θ’, αρ.φ. 24.
3. Αρχείο εφημερίδας "Βήμα της Μάνης".