ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΕΩΣ – ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ «Μάνη»

Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις σχετικά με την προέλευση, τη χρήση για πρώτη φορά και την ετυμολογία της λέξεως Μάνη. Οι απόψεις αυτές είναι:

1. Ο περίφημος Βελισσάριος (Στρατηγός του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού) το 534 μ.Χ. επισκέφθηκε την Καινήπολη και άλλες πόλεις τις Λακωνικής. Εκτιμάται ότι από της εποχής εκείνης άρχισε η φροντίδα για την οχύρωση ολόκληρης της αυτοκρατορίας με την ίδρυση κάστρων και επισκευής των ήδη υπαρχόντων. Μέσα στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας κτίσθηκε και το Κάστρο στο Τηγάνι του Μεζάπου, του οποίου τα ερείπια σώζονται μέχρι σήμερα. Η τοποθεσία αυτή, αν παρατηρηθεί είτε από τον δρόμο Αρεόπολη - Γερολιμένα, είτε από την θάλασσα, έχει μεγίστη ομοιότητα με τεταμένο βραχίονα μαζί με την παλάμη. Είναι πολύ πιθανόν στο Τηγάνι να υπήρχε από την Ρωμαϊκή εποχή κάποιο είδος Κάστρου το οποίο να είχε λάβει το όνομα Μάνη ή και Μαΐνη (κατά το ΜANUS=χέρι, το οποίο αργότερο προφερόταν MAΪNUS). Αν αυτό το ενδεχόμενο είναι αληθές τότε η ονομασία Μάνη προέκυψε από το σχήμα της χερσονήσου του Τηγανίου, όπου το αρχικό κάστρο και όχι όπως πιστεύεται από τη γεωγραφική διαμόρφωση ολόκληρης της Μάνης και έτσι δικαιολογείται και το τοπωνύμιο Μαΐνη το οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά στα 876 στο Τακτικό του Λέοντος του Σοφού και επαναλαμβάνεται αργότερα στα κείμενα του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου.

Την άποψη αυτή ενισχύει ακόμα περισσότερο και επιβεβαιώνει ο γεωγραφικός όρος Brazzo di Maina” (Βραχίονας - Μπράτσο της Μάνης)¹ που καθιερώθηκε αργότερα από τους Βενετούς για ολόκληρη τη χερσόνησο της Μάνης και ο οποίος αρχικά θα αναφερόταν μόνο για τη χερσόνησο του Τηγανίου.

2. Όταν οι ναυτικοί παρέπλεαν την θαλάσσια περιοχή του Ταινάρου, λόγω των ισχυρών ανέμων που συνήθως έπνεαν στην περιοχή, ήταν αναγκασμένοι να συμπτύσσουν τα πανιά (να εκτελούν τη ναυτική εντολή maina = μάϊνα (μάζεμα) των πανιών)².

3. Σχετίζεται το όνομα Μάνη με τη λέξη μανία (εκδίκηση- κδικιομό), που φυλάγουν οι κάτοικοι της περιοχής ή από την πολεμική μανίαν που καταλαμβανόνταν οι κάτοικοι της Ταινάριας περιοχής. Όπως σημειώνει ο Δωρόθεος Μονεμβασίας³ «...διότι φυλάγουν την μανίαν και την κακίαν εις την καρδίαν και δεν την μεταβάλουν ποτέ εις αγάπην, δια τούτο ωνομάσθη ο τόπος εκείνος Μάνη».

4. Από τη λατινική λέξη manes (=σκιές θανόντων⁴).Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η ψυχή του σκοτωμένου βασανίζει το φονιά και για να την καταπραΰνει θα πρέπει (ο φονιάς) να πάει σε ψυχοπομπείο, να την ανακαλέσει και να την εκλιπαρήσει να σταματήσει να τον βασανίζει. Ο ναός του Ποσειδώνος στο Ταίναρο (στα ερείπια του έχει κτισθεί ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών) ενδέχεται να ήταν ένα τέτοιο ψυχοπομπείο . Η συσχέτιση των ψυχών (manes) με το ψυχοπομπείο του Ταινάρου δημιούργησε την άποψη ότι η περιοχή ονομάσθηκε Μάνη με αιτία αυτή τη συσχέτιση.

5. Από τον πατέρα του Κρόνου και παππού του Δία «Μάνης το δεύτερο όνομα του Θεού Ουρανού» [Θεογονία του Απολλόδωρου].

6. Μία άλλη, η πλέον απίθανη εκδοχή είναι ότι τι όνομα Μάνη προήλθε από εκ των Μαρδαϊτών⁵, λαού Μικρασιατικού εγκατασταθέντος δήθεν στην Ταινάρια περιοχή.

7. Το 1928 ο Π .Φουρίκης επεχείρησε να αποδείξει ότι πρόκειται για την αλβανική λέξη «μάνι» που σημαίνει μουριά. Η εκδοχή όμως αυτή είναι ιστορικώς απαράδεκτη, όπως αποδεικνύει ο Α.Γ Κουτσιλέρης [σελ.121-124]

8. Ο Α.Γ. Κουτσιλέρης⁶ [σελ124] θεωρεί ως πειστική ερμηνεία του ονόματος Μάνη, αυτή που έδωσε ο καθηγητής Ε. Πεζόπουλος και εδέχθη ο γλωσσολόγος Γεωργακάς. Κατά αυτόν το τοπωνύμιο Μάνη είναι το θηλυκό του επιθέτου μανός (=αραιός, φαλακρός, άδενδρος). Όπως αναφέρει στη σελίδα 125 ο Α.Γ. Κουτσιλιέρης «Στα παραπλέοντα πλοία,... την παραταινάρια περιοχή, τα γυμνά βουνά της έδιναν την εικόνα της μανής, άδενδρης χώρας και από τη μανή αυτή επόμενο ήταν να σχηματισθεί το τοπωνύμιο Μάνη»

Εκ του Μάνη προήλθε το Μαΐνη όπως από το χαμός το χαϊμός, από τα κλάματα τα κλάϊματα κ.λπ και έτσι δικαιολογείται και το τοπωνύμιο Μαΐνη το οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά στα 876 στο Τακτικό του Λέοντος του Σοφού και επαναλαμβάνεται αργότερα στα κείμενα του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου⁷ .

Παραπομπές
1. Εγκυκλοπαιδικό λεξικό ΗΛΙΟΥ
2. & 4. Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία : Α. Δασκαλάκη
3. Βιβλίον ιστορικόν...σελίδα 480 (Από το Η Μάνη και η Οθωμανικ΄κ Αυτοκρατορία: Α. Δασκαλάκη)
5. & 6. Ιστορία της Μάνης :Αργυρίου Γ. Κουτσιλιέρη (Εκδόσεις Παπαδήμα-1996
7. Δ.ΓΕΩΡΓΑΝΤΑ, Περι του ετύμου του ονόματος Μάνη-Μαΐνη Αθηνάς,τ.48, σ40

Αρχή σελίδας