8 ΜΑΡΤΙΟΥ - ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

01 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥ

(26,27,28 Αυγούστου 1826)

Του Γιάννη Ρουμελιώτη *

Τα λίγα χωριατόσπιτα του Πολυάραβου ή του Χωριού, όπως τον ονόμαζαν τότε, δυο μέρες τώρα όλο και περισσότερους ξένους δέχονταν κάτω από τις πέτρινες στέγες τους. Αύγουστος του 1826 είναι. Και δίκαια θα νόμιζε κανείς πως έρχονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι για να παραθερίσουν ανάμεσα στις δροσιές και τα κρύα νερά.

Τίποτα όμως από αυτά. Όλοι τούτοι οι ξένοι, άντρες, γυναίκες, παιδιά, κατέφυγαν εδώ πάνου, για να σωθούν από τις ορδές του Μπραήμη. Τα χωριά της Πέρα Ρίζας και της Δώθε Ρίζας, όλα έχουν εκκενωθεί. Οι κάτοικοι τους πήραν ό,τι μπορούσαν και τράβηξαν για τα βουνά. Και το Χωριό είναι χτισμένο στην οροσειρά του Ταΰγετου, που καταλήγει κάτω στη Μάνη, ως το Ταίναρο, και φέρνει το όνομα της Ζίζιαλη. Τούτο το μέρος βρήκαν κατάλληλο οι ντόπιοι καπετάνιοι των Μπαρδουνοχωριών και του Μαλευρίου, για να αμυνθούν στους Αιγυπτίους επιδρομείς. Εδώ μπορούσαν να σωθούν τα γυναικόπαιδα, αλλά και να παρεμποδίσουν το πέρασμα από αυτή τη διάβαση για τη Μάνη του Μπραήμη. Εδώ, έχουν έλθει: Ο Στάμος Ρόζος, ο Γιώργης Γράφος, ο Πολύχρονης Ρόγκος, ο Αναγνώστης Καλοειδής, ο Θωμάς Διπλαράκος, ο Στρατής Διακουμάκος, ο Σταυριανός Μιχαήλος, ο Θεοδωρής Πατσουράκος κι άλλοι πολλοί αγωνιστές. Είναι βέβαια και οι οικογένειες του Πολυάραβου:

Πλαγιαννάκου, Ξανθάκου, Στρατηγάκου, Δρίβα, Σπυράκου, Βαβούλη, Καρακασσώνη, Μανωλάκου και Βαρζακάκου. Έτσι όλη η δύναμη αρχικά που θα υπερασπίσει τα στενά περάσματα του Πολυάραβου φτάνει μόλις τους 1200 μαχητές περίπου. Κι ανάμεσα σ'αυτούς είναι και 120 γυναίκες. ικανές να πολεμήσουν. Όλοι αυτοί κατάγονται από τα Μπαρδουνοχώρια και τα χωριά του Μαλευρίου.

Στο μεταξύ, μόλις μάθαν πως ο Μπραήμης έφτασε στην Τσεσφίνα, στείλαν αμέσως στρατιοτόπους στη Μάνη να τους προφτάσει βοήθεια. Το μέρος είναι φυσικό οχυρό. Αλλά ξέρουν πως ο Μπραήμης έχει στρατό πολύ, έχει πυροβολικό. Κι ακόμη πιστεύουν ότι από τον Πολυάραβο θα προσπαθήσει να παραβιάσει τις Πύλες της Μάνης. Γι αυτό και ειδοποίησαν παντού. Και στους Γιατράκους, που βρίσκονται στα χωριά της Σπάρτης, στείλαν αγγελιαφόρους: Να έλθει γρήγορα βοήθεια.

Ο Μπραήμης φτάνοντας το βράδυ της 25ης Αυγούστου 1826 στη Μαλτσίνα, τη σημερινή Μέλισσα, όπου εγκατέστησε το στρατηγείο του, αποφάσισε με δύο φάλαγγες στρατού να χτυπήσει τους υπερασπιστές του Πολυάραβου. Η πρώτη να επιτεθεί από μέρος, που βρίσκονται τα Σκυφιάνικα, κι η δεύτερη από την Τσεσφίνα. Και ο ίδιος να κατευθύνει την επίθεση. Γιατί είχε μάθει πια πως ο Πολυάραβος ήταν το κλειδί των δρόμων, που οδηγούσαν στη Μέσα Μάνη. Κι αν νικούσε τους υπερασπιστές του, θα μπορούσε να εισχωρήσει στην καρδιά της Μανιάτικης γης, χωρίζοντας την στα δύο, πετυχαίνοντας δηλαδή ό,τι δεν μπόρεσε στη Βέργα και στο Διρό.

Ωστόσο, όσοι έχουν καταφύγει από τα Μπαρδουνοχώρια και Μαλευροχώρια, πήραν και την απόφαση τους: Να σταματήσουν στον Πολυάραβο τους επιδρομείς Αιγυπτίους και να ανατρέψουν τα σχέδια του Μπραήμη. Σε καμιά περίπτωση δεν έπρεπε να προχωρήσει πέρα από τα Σκυφιάνικα και τον Πολυάραβο Αιγυπτιακός στρατός. Δεν θα υποτάξουν τη Μάνη.

Και προετοιμάζονται για την απόκρουση. Παρακολουθούν με αποσταλμένους τις κινήσεις του εχθρικού στρατού. Και στο συμβούλιο, που έκαναν, όρισαν και τις τρεις διαδοχικές γραμμές άμυνας: Η πρώτη στον αυχένα του Προφήτη Ηλία. Η δεύτερη στην κοιλάδα Λάκκα Στεφανάκου. Και η τρίτη στις βορειανατολικές παρυφές του χωριού. Καθόρισαν και τους τομείς, που καθένα αρχηγός θα υπερασπιστεί με τους οπλοφόρους του. Γιατί δεν έχουν κανέναν ανώτερο Γενικό αρχηγό. Έχουν όμως μια ξεχωριστή μεταξύ τους, όλοι μικροί και μεγάλοι καπετανέοι, συνεννόηση. Έτσι κατέλαβαν το δεξιό τομέα της παράταξης οι Μαλευριάνοι και τον αριστερό οι Μπαρδουνοχωρίτες. Κατασκεύασαν πρόχειρα οχυρωματικά έργα με ξερολιθιές, για να ενισχύσουν τις αμυντικές τους θέσεις και περίμεναν τον Μπραήμη, που ο στρατός του ανηφόριζε από την Τσεσφίνα.

Οι γυναίκες μοιράστηκαν σε ομάδες, για να μπορούν καλύτερα να βοηθούν τους πολεμιστές. Και το έργο τους ήταν: Να μεταφέρουν πυρομαχικά, να παίρνουν τους τραυματίες και τους νεκρούς και να τους μεταφέρουν στο χωριό. Και αν χρειαστεί, να πολεμήσουν. Το διάβαζες στα μάτια τους. στο πρόσωπο τους, το διαπίστωνες στην απόφαση τους. να μην περάσει ο Μπραήμης. Ας ήταν πολύ περισσότεροι οι εχθροί.

Αυτό δε φοβίζει ούτε τους άντρες ούτε τις γυναίκες. Λιγότεροι ήταν και οι υπερασπιστές στη Βέργα και στο Διρό. Μα νίκησαν τους εχθρούς, τους κατατρόπωσαν. Και δω στον Πολυάραβο το ίδιο θα πάθουν.

Ήταν σχεδόν μεσημέρι της 26 Αυγούστου 1826, όταν οι εμπροσθοφυλακές του Χουσνί-μπέη έφτασαν στην πρώτη αμυντική γραμμή. Οι Αιγύπτιοι αναπτυγμένοι για μάχη προχωρούσαν αργά, ανιχνεύοντας τα μέρη. Και οι Μπαρδουνοχωρίτες και οι Μαλευριάνοι, πίσω από τις ξερολιθιές τους περιμένουν να πλησιάσουν. Και, μόλις φτάσανε "σε αχτίνα βολής", άναψε το ντουφεκίδι. Οι στρατιώτες του Μπραήμη είναι έμπειροι στον πόλεμο. Και καλά γυμνασμένοι. Γι αυτό και δεν αιφνιδιάζονται. Απαντούν με ομαδικές επιθέσεις, για να εκδιώξουν από τις αμυντικές τους θέσεις τους αμυνόμενους.

Δεν κατορθώνουν όμως να προχωρήσουν, γιατί οι υπερασπιστές του Πολυάραβου τους θερίζουν με τις εύστοχες βολές τους. Τους καθηλώνουν έτσι. Και ο Χουσνί-μπέης όλο και νέες δυνάμεις ρίχνει στη μάχη και σύγχρονα δίνει αυστηρή διαταγή, με κάθε τρόπο και με κάθε θυσία να ανατραπούν οι γκιαούρηδες. Ακολουθούν αλλεπάλληλες επιθέσεις, μα όλες αποτυγχάνουν. Αναλαμβάνει την καθοδήγηση ο ίδιος ο Μπραήμης. Γιατί έβρισκε πως οι απώλειες ήταν πάρα πολλές. Στέλνει πρώτα ένα τάγμα και δύο ορεινά κανόνια από το μέρος της Εμπροβίτσας κι ο ίδιος ανεβαίνει στο όρος Κουρκουτσέλι. Από εκεί θα μπορούσε να διευθύνει καλύτερα την επίθεση. Κι ακόμη από εκεί θα μπορούσε με τα κανόνια να χτυπήσει τους αμυνόμενους Έλληνες από τα πλάι, από το δεξιό τους άκρο.

Όμως και με τις ενέργειες του αυτές οι υπερασπιστές της λευτεριάς δεν αιφνιδιάστηκαν, όπως πρόσμενε ο Μπραήμης. Ούτε αποθαρρύνθηκαν καθόλου, όπως ήλπιζε. Ο Βασίλης Βασιλάκος, που ήταν επικεφαλής του δεξιού άκρου της παράταξης των Ελλήνων, ενήργησε αμέσως σαν έμπειρος στρατιωτικός αρχηγός. Έκαμψε το δεξιό άκρο της Ελληνικής παράταξης, ώστε ν' αποφευχθεί η κύκλωση του και συνέχισε ν' αποκρούει τις επιθέσεις των Αιγυπτίων, μέχρις ότου σκοτείνιασε, οπόταν και σταμάτησε η μάχη. Και στις 11 τη νύχτα οι Έλληνες υποχωρούν στη δεύτερη αμυντική γραμμή, η οποία βρισκόταν στη Λάκκα Στεφανάκου, γιατί έκριναν πως με την άνοδο των εχθρών στο Κουρκουτσέλι δεν ήταν πια ασφαλείς.

Στις 27 Αυγούστου και στις επτά το πρωί Αιγυπτιακά τμήματα, με αρχηγό τον Οσμάν βέη, έφτασαν στη Λάκκα Στεφανάκου και άρχισε η δεύτερη μέρα της μάχης του Πολυάραβου. Οι Αιγύπτιοι στρατιώτες κάνουν πολλές επιθέσεις, με σκοπό να παραβιάσουν τη διάβαση Δερβέν-Φούρκα και να εκδιώξουν τους αμυνόμενους. Δεν το κατορθώνουν όμως. Χάνουν πολλούς στρατιώτες, ενώ οι Έλληνες κρατάνε γερά τις θέσεις τους. Και σε τούτη την αποτυχία του ο Μπραήμης επιδιώκει να χτυπήσει τους Έλληνες από τα πλάγια, από την πλευρά. Βρίσκει ένα άλλο μονοπάτι, που λεγόταν "Στενοδιάβατα" και προωθεί δυνάμεις του, ώστε να βρεθούν στο αριστερό πλευρό των αμυνομένων. Αλλά και αυτό το στρατήγημα του δεν ευδοκιμεί. Γιατί οι δυνάμεις του αυτές, μια από την ανωμαλία του εδάφους, μια από τη στενότητα του δρόμου, μόλις το βράδυ της ίδιας μέρας μπόρεσαν να φτάσουν. Μα και τότε δεν μπορούσαν να φέρουν αποτέλεσμα. Γιατί οι αμυνόμενοι, αντιλήφθηκαν το σχέδιο του και, μόλις νύχτωσε, εγκατέλειψαν και τη δεύτερη αμυντική τους γραμμή και εγκαταστάθηκαν έξω από το χωριό, πάνω στα αντερείσματα, στην τρίτη δηλαδή αμυντική τους γραμμή, όπως είχαν προγραμματίσει.

Στις δύο πρώτες μέρες της μάχης όλο το βάρος της άμυνας το έφεραν οι 1200 μαχητές και οι 120 γυναίκες. Αυτοί μόνο αντιστάθηκαν αποφασιστικά στις σφοδρές επιθέσεις του στρατού του Μπραήμη, που ήταν όχι μόνο ασύγκριτα περισσότερος, αλλά και ταχτικός στρατός και τέλεια εξοπλισμένος με τελειότερα όπλα, με κανόνια και με άφθονα πυρομαχικά.

[ Γράμμα στο Καπετάν Ζαχαριά ] [ Η Κίβδηλη νίκη του Σπύρου Λούη ] [ Οικοτουρισμός στη Μαραθέα ] [ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ] [ Γυναίκες της Λακωνίας (Α') ] [ ΛΥΓΕΡΕΑΣ ] [ Ονόματα Ολυμπιονικών σε Στάδια της Λακωνίας ] [ Ομογένεια ] [ Πρόδρομος Εμφιετζόγλου ] [ Γυναίκες της Λακωνίας (Β) ] [ Η μυστηριώδης Κινστέρνα στη Μάνη ] [ PANLACONIAN ] [ Επιστροφή στις ρίζες μας ] [ Στα Χνάρια του Καπετάν Ζαχαριά ] [ ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΕΣ ] [ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ] [ Αιχμάλωτες του Ιμπραήμ ] [ Πομάκοι και Πομακοχώρια ]