Από το βιβλίο του Μιχάλη Γρηγ. Μπατσινίλα «ΟΙ ΜΕΔΙΚΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΙΑΤΡΙΑΝΟΙ ΤΟΥ ΟΙΤΥΛΟΥ ΜΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ». Αθήνα 1999.

Ο γεννημένος στο Βοίτυλο, ορφανός, από πατέρα Πέτρος ή Πιέρρος μεγάλωσε με την αμέριστη στοργή και αγάπη της μητέρας του Ανθής, ίσως εκεί μαζί του να μεγάλωνε και η κόρη του τελευταίου Διοικητή Οιτύλου και Μεθώνης, Ιωάννη Παλαιολόγου. Ήταν αφημένη και εμπιστευμένη στα χέρια της Ανθής με εντολή να τα παντρέψει όταν μεγάλωναν.

Προστασία εκτός από τον Μπαζίνα είχαν από τις τρεις στρατιωτικές οικογένειες του Βοιτύλου, τους Κακασαγγιάνους, τους Αλμπανεζιάνους και τους Λαβουρεντιάνους, που ήσαν πιστοί στον Ιωάννη Παλαιολόγο. Αυτοί κράτησαν το μυστικό της Βυζαντινής κληρονόμου του αυτοκρατορικού ονόματος των Παλαιολόγων.

Θα πρέπει να επισημάνω ότι οι Βοιτυλιώτες και οι Μανιάτες παρ’ όλες τις μεταξύ τους διαφορές και αντιζηλίες, κράτησαν τότε στον Τούρκο κατακτητή την ίδια στάση και διαφύλαξαν άτομα βασιλικών γενών που βρήκαν καταφύγιο στη Μάνη. Έτσι διαφύλαξαν και τον Κομνηνό, γιο του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας, που βρήκε καταφύγιο στο Οίτυλο, και άλλαξε τ’ όνομά του σε Στεφανόπουλος.

Όλα αυτά τα βασιλοπαίδια και τα’ αρχοντόπουλα ήσαν πλέον η ελπίδα και το στήριγμα του γένους για λευτεριά, μια λευτεριά που άργησε πολύ να έλθει, και ζυμώθηκαν άσημα γένη με διάσημα γένη για να επιτευχθεί.

Τα έξη παιδιά του Πέτρου ή Πιέρρου Μέδικου Β΄ και της Παλαιολογίτσας γυναίκας του, είναι τα έξη κατά σειρά, όπως προκύπτει από την διαχρονική εθιμική συνέχεια εορτασμού της Μεγάλης Γιορτής, μαζί τους και ο έβδομος στα μερδικά ψυχογιός Μπαζίνας.

1) Μιχαήλ, ο πρώτος γιος ταγμένος ίσως στο παρεκκλήσι τότε του Παλατιού Άγιοι Ταξιάρχη. Αυτός επονομάστηκε Μιχελής (Michael) από την Φράγκικη (Γαλλική) προφορά του ονόματός του. Ο Μιχελής ήταν ο κληρονόμος του Παλατιού, σαν μεγαλύτερος γιος και συνήθως από τους απογόνους του έβγαινε η πρώτη Κεφαλή στο Γιατριάνικο και σ’ όλη τη Μάνη.

2) Κούρος ή Κουρής, έτσι επονομάστηκε ο δεύτερος γιος. Η αρχαία Ελληνική λέξη κούρος σημαίνει αρσενικός, νέος, παλικάρι. Κούρο λένε και τον κόκορα στην Μάνη. Στο Οίτυλο υπάρχει τοπωνύμιο «Κουρίος» έτσι λέγεται η απότομη πλαγιά από το κάστρο της Κελεφάς μέχρι κάτω στο λαγκάδι, εκεί είχαν περιουσίες οι Κουριάνοι και σήμερα οι απ’ αυτούς καταγόμενοι Πατρινελιάνοι.

Την ίδια έννοια με τον Κούρο έχει και η αρχαία λέξη κούριος, κούριον. Στη Μάνη όμως ο κουρής είναι εκείνος που κατεβαίνει απότομες κατηφοριές με βουή, όπως όταν κατρακυλάνε πέτρες λέγανε οι Μανιάτες «κουρ(ρ)ούσι πέτρες», το ρήμα είναι κουρ(ρ)ώ, (λατινικά Curro)= που σημαίνει ότι αφήνω κάτι να κυλήσει σε επικλινές έδαφος.

Στα Γαλλικά (curion), ουσιαστικό, αρσενικό σημαίνει ο αρχηγός ρωμαϊκής φυλής, ο ιερεύς της φατρίας και cure ουσιαστικό, αρσενικό, σημαίνει ο ιερεύς επικεφαλής ενορίας. Τώρα τ’ όνομά του αν ήταν Κουρής ή αυτό ήταν παρατσούκλι μου είναι άγνωστο.

Στη Μάνη (το) κουρή λέγανε και τον χαϊδεμένο γιο το κανακάρικο, με ίδια ρίζα η λέξη από την αρχαία Ελληνική Κούρος. Εάν αυτός έγινε παπάς ώστε να ελέγξουν εξ αρχής την θρησκευτική εξουσία και του στέριωσαν παρατσούκλι αλλά Γαλλικά, δεν το ξέρω. Εκείνο που γνωρίζω από την ιστορία είναι ότι το 1589 είχανε οι Μέδικοι-Γιατριάνοι και όλη η Μάνη αρχηγό τον πρωτόπαπα Μουρήσκο¹ από την οικογένεια τους, επίσης, όταν οι Μιχελιάνοι έχασαν από τους Βενετούς την πολιτική εξουσία (Μπας καπιτάν), στράφηκαν στην εκκλησιαστική εξουσία, βγάζοντας δύο Δεσπότες Μαϊνης Ντεκούλους.

3) Ιωάννης ονομαζότανε ο τρίτος γιος προς χάρη του πάππου του Ιωάννη Παλαιολόγου, αυτός επονομάστηκε Ραζέλος από την Γαλλική λέξη (rase) προφορά ραζέ, που σημαίνει ο ξυρισμένος, καθώς φαίνεται αυτός θα ξυριζότανε παρ’ όλο που συνήθιζαν τότε να έχουν μουστάκια και γένια.

4) Λουκάς, ήταν ο τέταρτος κατά σειρά γιος που επονομάστηκε Τσαχούτας ή Τζαχούτας, αυτό προέρχεται από το Γαλλικό (chahut) προφορά. Τσαχούτ, που σημαίνει ο παράξενος, άτακτος χορός. Καθώς φαίνεται ο Λουκάς παρατσουκλήθηκε από τους Φράγκους, γιατί θα χόρευε κανένα Μανιάτικο πυρρίχιο -πολεμικό- χορό με φασαρία, θόρυβο και αναστάτωση. Από περιηγητές γνωρίζουμε ότι χόρευαν, τέτοιους χορούς οι αρσενικοί Μανιάτες.

5) Γάϊος ή Γάτος ήταν ο πέμπτος κατά σειρά γιoς, ο Γάϊος προέρχεται απ’ το Λατινικό (Gajus) προφoρά Γάϊους πολύ συνηθισμένο όνομα στους άνδρες της Δύσης, Ιταλούς, Γάλλους κ.α. Γάτος είναι Μανιάτικο παρατσούκλι, είτε προήλθε από την παράφραση του ονόματος Γάϊος.

6) Σαλμπάνος, ήταν ο έκτος και τελευταίος γιος τ’ όνομά του υποστήριξε ο Γεώργιος Αχ. Γιαννακάκος-Ραζέλος² προέρχεται από το Λατινική λέξη (Salbanos) προφορά σαλμπάνος, που σημαίνει ο ελεύθερος, και για αυτόν διεσώθη η επονομασία και όχι το όνομα.

Αναφέρω όμως επιπρόσθετα ότι το Γαλλικό ουσιαστικό αρσενικό όνομα Salvanos, που έχει ρίζα προέλευσης Λατινική είναι ναυτικός όρος και σημαίνει την σημαδούρα για την διάσωση των ναυαγών. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι τα σπίτια των Σαλμπανιάνων είναι χτισμένα στην άκρη στο πρώτο έμπα του χωριού μπροστά απ’ το Παλάτι, βγάζω το συμπέρασμα ότι τ’ όνομά του είναι συνυφασμένο με την διάσωση και ελευθερία του Παλατιού και της συνοικίας των Μεδίκων-Γιατριάνων, γιατί μπροστάρης σε κάθε επίθεση στεκότανε με τα πυργόσπιτά του ο Σαλμπάνος και οι απόγονοι του.

Πληροφοριακά σημειώνω ότι το παλιό Μοτσοβολιάνικο σπίτι που είναι από το κάτω μέρος του Παλατιού (ιδιοκτησία σήμερα του Μιχάλη Μοτσοβολέα), τα τοιχία του στο κατώι, στον πάνω τοίχο, είναι από τεράστιους ογκόλιθους, παρμένους μάλλον από το παλιό κάστρο του Οιτύλου (το Κάστρο της Μαϊνης).

7) Μπαζίνας, είναι ο ψυχογιός του Πέτρου ή Πιέρρου του άντρα της Ανθής, του Παππούλη και της Κυρούλας, όπως τους αποκαλούν, τους Γενάρχες τους οι Μέδικοι-Γιατριάνοι, στο Οίτυλο της Μάνης.

Τον Μπαζίνα τον είχε για γαλεώτη ή παλικάρι ή δορυφόρο, όρους που χρησιμοποιούσαν οι δυτικοί για τους υπασπιστές τους. Όμως οι Βυζαντινοί αξιωματούχοι πολεμιστές, που τους χρησιμοποιούσαν, τους έλεγαν ψυχοπαίδια και ψυχάρια, που δείχνει πόσο φιλάνθρωπη, εν συγκρίσει με τους δυτικούς, ήταν η συμπεριφορά τους στον άνθρωπο, τους ένιωθαν και τους είχαν σαν ψυχή από την ψυχή τους και σαν σάρκα από την σάρκα τους.

Η χρησιμοποίηση του όρου ψυχάριον και ψυχοπαίδι από τον Πέτρο ή Πιέρρο Μέδικο Α΄ δείχνει την Βυζαντινή του στρατιωτική ιεράρχηση –είχε άλλωστε κληρονομικά από τον πάππο του το αξίωμα του ιππότη που ήταν και τίτλος ευγένειας-. Επίσης δείχνει τον δεσμό του Μέδικου με το Βυζαντινό διοικητικό κέντρο τότε του Οιτύλου, εκεί άλλωστε που οδήγησε με ασφάλεια ο Μπαζίνας την έγκυο γυναίκα του άδικοσκοτωμένου Μέδικου ιππότη.

Το όνομα Μπαζίνας σημαίνει ο σκληρός μάλιστα οι Μανιάτισσες όταν κακοζύμωναν το ζυμάρι και σκλήρυνε, συνήθως λόγω της έλλειψης της απαιτούμενης ποσότητας νερού, έλεγαν «μπαζίνα το ’καμες»³.

Η προέλευση του ονόματος μπορεί να είναι Αλβανική ίσως και ο ίδιος ο Μπαζίνας να ήταν Αλβανός στην καταγωγή, απ’ αυτούς υποθέτω, που έφερε στα 1400 περίπου, ο Δεσπότης του Μιστρά Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος (1383-1407) και χρησιμοποιήθηκαν ως στρατιώτες υπερασπιστές των κάστρων, και αξιωματούχων του Δεσποτάτου.

Απ’ αυτούς σίγουρα κατάγονταν και οι Αλμπανεζιάνοι οι Κακασαγκιάνοι και οι Λαβουρεντιάνοι, υπερασπιστές του κάστρου του Οιτύλου.

Όμως όπως πιστεύω και αποδεικνύω δια της ετυμολογίας όλοι οι Ευρωπαίοι και πολύ περισσότερο οι Σλάβοι και Αλβανοί, στις ρίζες των λέξεών τους υπάρχει η Ελληνική γλώσσα. Έτσι για την λέξη μπαζίνας η ρίζα είναι το ρήμα μπάζω, στη δημοτική που σημαίνει μαζεύω, συστέλλομαι και επί του προκειμένου για το ζυμάρι, λόγω της έλλειψης ικανής ποσότητας νερού σκληραίνει.

Ο Μπαζίνας σε μια μονομαχία με ενέδρες (χωσίες) του γιου της Ανθής, Πέτρου ή Πιέρρου Μέδικου του Β΄ και ενός Κοντόσταυλου από τα πρωτοξάδελφα της Ανθής, στην περιοχή κάτω απ’ του Αυτουλά το Μοναστήρι, στην Τσίπα (Νέο Οίτυλο) από πάνω, στις βατουριώνες, όπως λέγει η παράδοση, σκότωσε κρυφά τον Κοντόσταυλο, αντίπαλο του Πέτρου ή Πιέρρου Μέδικου, με τόξο. Εδώ φαίνεται η άμεση αμφισβήτηση των Νικλιάνων στην Πέτρο ή Πιέρρο Μέδικο Β΄ για τον ηγεμονία της Μάνης.

Η παράδοση αναφέρει ότι «…Ο Μπαζίνας βλέποντας από τη παραμονή της μονομαχίας σκεπτικό τον αφέντη του, του είπε να μη στενοχωριέται, την άλλη μέρα πήγε και χώθηκε σε μια βατουριώνα και σκότωσε τον Κοντόσταυλο με τόξο, αυτά ήσαν τα συμπεφωνημένα όπλα της μονομαχίας…». Οι μονομάχοι αφήνονταν ελεύθεροι σε μια έκταση και με χωσία έψαχνε να σκοτώσει ο ένας τον άλλον. Μόλις είδαν οι Νικλιάνοι νεκρό τον δικό τους έφυγαν για την Μέσα Μάνη νικημένοι, όμως ο Πέτρος ή Πιέρρος γιος της Ανθής κάλεσε τον ψυχογιό Μπαζίνα και τον επέπληξε αυστηρά ακόμη και με ράπισμα λέγει η παράδοση.

Όμως η μάννα του Ανθή επενέβη και είπε «…ότι ίσως να ’ταν θέλημα Θεού γιατί έτσι σκότωσαν και τον πατέρα σου…». Του είπε μάλιστα μέσα στα έξι (6) μερδικά των εγγονών της θα προστεθεί και έβδομο, αυτό του Μπαζίνα, που θα είναι ισότιμος κληρονόμος και αδελφός. Αλλά μαζί με την ευχή της –λέγει η παράδοση– τον καταράστηκε, να μη πληθαίνουν οι απόγονοί του σε αρσενικά -ίσως να φοβότανε μήπως κληρονομήσουν τους απογόνους των έξι (6) εγγονών της- στους οποίους ευχήθηκε να πληθαίνουν και να γίνουν σαν τον άμμο της θάλασσας.

Πράγματι, ο Μπαζίνας δεν πλήθυνε δια μέσου των αιώνων μέχρι σήμερα. Το σπίτι τους στο Οίτυλο ήταν εκείνο που έχει ο Ζαρρέας στον Κάτου Μαχαλά, μπροστάρικο ορθώνεται σε μια στρατηγική γωνία του δρόμου που οδηγεί στην καρδιά του Γιατριάνικου στον Κάτου Μαχαλά του Οιτύλου. Ο Μπαζίνας και οι απόγονοί του ήσαν πάντοτε μπροστινοί στους αγώνες και στις διαμάχες των Μεδίκων-Γιατριάνων με τους άλλους Μανιάτες ή ξένους.

Ένας απ’ αυτούς τους απογόνους του στον αγώνα της λευτεριάς του 1821, ίσως να τιμήθηκε, όπως και άλλοι Μανιάτες πολεμιστές για την προσφορά του και πήρε γη στο Πεταλίδι της Μεσσηνίας. Το σπίτι στο Οίτυλο το πήρε προίκα ο Γιάγκος Ζαρρέας που πήρε γυναίκα την Μαρία Μπαζίνα γύρω στο 1910-1920 περίπου, το σπίτι τους από πίσω στο στενό, είχε και αλογόμυλο επί Μπαζινιάνων.

Παραπομπές
1. Το όνομα Μουρήσκος είναι παρατσούκλι προέρχεται από τα Ιταλικά (Un riscio) = ο επικίνδυνος, κατά τους Βενετούς.
2. Γεώργιος Αχ. Γιαννακάκος-Ραζέλος, «Οι αγώνες της Μάνης δια την ελευθερίαν 1453-1821», Αθήναι 1948 σελ. 67.
3. Κυρ. Κάσσης, «Άνθη της Πέτρας», Αθήνα 1990, σελ. 449, στην σημείωση.