Φαράγγι της Νούπαντης

Φωτο-κείμενο: Γιάννης Κοφινάς

Την κρύα βραδιά, στις 13 Γενάρη, συναντήθηκα στο καταφύγιο του ΕΟΣ Σπάρτης στον Ταΰγετο, με τα μέλη του ΕΟΣ Καλαμάτας, περιμένοντας και αυτοκίνητο με μέλη και φίλους του ΕΟΣ Αθήνας, όπου ανεβήκαμε την επομένη στην κορυφή του Αη Λιά. Ηταν η μέρα της μεγάλης θύελλας με το συνταρακτικό ατύχημα του ελικοπτέρου παντός καιρού.

Την βραδιά αυτή είχαμε την τύχη να γνωριστούμε και με την ομάδα του Φυσιολατρικού Ομίλου της Σαϊδόνας. Στις συζητήσεις ξεχώρισε η συναρπαστική αναφορά για την διάσχιση εξερεύνηση του φαραγγιού της Νούπαντης. Ο Δημήτριος Παπαστάθης με τον Κώστα Ξυδέα και άλλα μέλη του Φ.Ο. Σαϊδόνας αποφάσισαν να διερευνήσουν το φαράγγι. Με χρήση σχοινιού κατάφεραν, για πρώτη φορά, να φτάσουν στην παραλία του Φονέα. Αργότερα ο όμιλος με περισσότερα μέλη ξαναδιέσχισαν πολλές φορές το φαράγγι. Με πολύ ενδιαφέρον, ο ΕΟΣ Καλαμάτας, επίσημα πλέον, έβαλε στο πρόγραμμα διαδρομών του το φαράγγι στις 24.6.01.Οι κορυφές στην περιοχή του Ταϋγέτου "Σωτήρας" 1377 μ. ή "Μάραθος" ή "Ταξιάρχης" 1690 μ. "Αγιοκήρυκας" 1470 μ. "Κάστρο «η Πραβαρά» 1296 μ. διοχετεύουν τα νερά των βροχών στο φαράγγι αυτό.

Το Σάββατο, την ώρα του πανέμορφου ηλιοβασιλέματος που μπορεί κανείς να απολαύσει από τη Σαϊδόνα, βρέθηκα με προορισμό τον πύργο του Παπαστάθη χώρο συνάντησης. Ένθερμη υποδοχή και φιλοξενία από τον Δημήτρη με τη συμμετοχή των μελών του Φυσιολατρικού Συλλόγου, Σαϊδόνας, με γευστικότατο γεύμα από το παραδοσιακό φουρνάκι της πυργοκατοικίας, γεμιστά, πατάτες φούρνου, σαλάτες, κρασί, τσίπουρο κ.λ.π. Ο κ. Γαλανόπουλος έπαιξε την εξάτρυπη φλογέρα του με τοπικά παραδοσιακά κομμάτια, ενώ απαγγέλθηκαν πολλά λογοτεχνικά ποιήματα, ιδιαίτερα του αείμνηστου Νικηφόρου Βρεττάκου, για τον θρυλικό Ταΰγετο. Μια θαυμάσια βραδιά, αλλά και μια αξιόλογη παρέα, ότι καλλίτερο για την επικείμενη διάσχιση. Την επομένη, χώρος συγκέντρωσης και αφετηρίας, η πανέμορφη κάτω πλατεία της Σαϊδόνας, ένα πολύ όμορφο μπαλκόνι προς τον Μεσσηνιακό και το Ιόνιο και φυσικά κάτω από τον ίσκιο της τεράστιας καρυδιάς, απο λαμβάνουμε πρωινό και καφέ. Η πορεία αρχίζει με τη 17μελή ομάδα από το μονοπάτι που ενώνει από παλαιότερα τη Σαϊδόνα με το Εξωχώρι.

Περνάμε μέσα από τα ελαιοκτήματα, φτάνουμε στο ξωκλήσι του Αη Γιάννη και από εκεί το μονοπάτι δεξιά, κατηφορικά και δαντελωτά, οδηγεί στην κοίτη της ρεματιάς της Νούπαντης (500 μ. υψόμετρο) αφήνουμε το μονοπάτι που ανεβαίνει προς το Εξωχώρι και για λιγότερο από 5 ώρες, βρισκόμαστε μέσα στην κοίτη με μοναδική διέξοδο την παραλία του Φονέα. Μπορούμε επίσης να έχουμε αφετηρία την αρχή του φαραγγιού όπου βρίσκεται το μοναστήρι της Βαϊδένιτσας (= σλαβικά, τόπος νερόμυλων. Μέχρι το 1950 6 νερόμυλοι σε λειτουργία 3χιλ. από τη Σαΐδόνα προς τη Βασιλική ή Εξωχώρι) Στην είσοδο προς το μοναστήρι υπάρχει ένας τεράστιος βράχος ο λεγόμενος του Κατσίκα. Σε απόσταση 500 μ. ανατολικά βρίσκεται και το γνωστό βάραθρο της Σύριντρας βάθους 38 μ. Από εκεί θα παρατηρήσουμε και τον εντυπωσιακό πύργο του Κιτρινιάρη ένα μοναδικό μνημείο που το δέρνουν οι καιροί και η εγκατάλειψη. Η απόσταση μέχρι τη θάλασσα είναι 8 χιλ. περί που.. Το μεγαλύτερο μέρος της πορείας βρίσκεται μέσα στο κατάφυτο και πράσινο τοπίο, που αρχικά μας εντυπωσιάζει. Σε πολλά σημεία κλαδιά μας εμποδίζουν, οπότε η οργανωμένη αυτή αποστολή με χρήση πριονιών και κλαδοψαλίδων, αφαιρεί αυτά.

Άλλα μέλη του ΕΟΣ Καλαμάτας συγκεντρώνουν σε σακούλες τυχόν σκουπίδια στη διαδρομή. Αρωματικοί θάμνοι, ιδιαίτερα από δάφνες, αφήνουν τα ευωδιαστά αιθέρια έλαια τους στην ατμόσφαιρα. Τα θυμάρια, οι μυρτιές και, οι πικροδάφνες μας υποδέχονται, λόγω εποχής, ανθισμένα. Επίσης σημαντικός αριθμός και είδη αναπτύσσονται στο φαράγγι. Στα σημεία που δεν μας σκέπαζε το πράσινο, η ματιά μας φεύγει αντίπερα, στις άγριες πλαγιές της ρεματιάς που σε πολλά σημεία στέκονται ορθοπλαγιές και γκρεμοί γκριζοκόκκινοι, που στο ανάγλυφο τους ξεχωρίζουν βραχοσκεπές και σπήλαια. Σε ένα από αυτά βρέθηκε τη δεκαετία του '70 αγγείο γεωμετρικής περιόδου που κοσμεί το μουσείο της Αθήνας. Ένας τεράστιος κυβισμένος βράχος κλέβει τις εντυπώσεις μας, στηριγμένος θαρρείς από χέρια γιγάντων πάνω σε μεγάλους βράχους. Μπορεί να παρατηρήσουμε άγρια ζώα όπως τσακάλια, αλεπούδες, κουνάβια, νυφίτσες, σκίουρους.

Τα πουλιά σταματούν το πρωινό κελάηδισμα, φεύγοντας έντρομα στο διάβα της πολυμελούς παρέας που συναντούν για πρώτη τους φορά. Κάποια στιγμή ένα μαύρο σμήνος κορακοειδών γεμίζει το λιγοστό τμήμα του ουρανού που διαφαίνεται από το φαράγγι, ενώ κράζουν και αυτά τρομαγμένα από την παρουσία μας. Πολλές φορές συναντάμε γεράκια, κιρκινέζια, κίσσες, αγριοπερίστερα κ.α. Αργότερα, ένα τεράστιο πέτρινο τόξο υψώνεται. Είναι το γεφύρι που ο αμαξωτός δρόμος, από το 1936, ενώνει την Καστάνια και την Σαϊδόνα με το Πραστίο (και όχι Προάστιο, χωριό που εποικήθηκε από κατοίκους του Πραιστού - Τσακονοχώρι (του Πάρνωνα). Φτάνοντας κάτω από το γεφύρι, αντιμετωπίζουμε αναπάντεχα την ύπαρξη πολλών απορριμμάτων. Ρούχα, παιγνίδια, υποδήματα, μηχανάκια πικ-απ, τηλεοράσεις, ψυγεία, στρώματα, ότι πάλιωσε και δεν χρειαζόταν πλέον, βρέθηκε κάτω από το τεράστιο και εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι. Το σημαντικό αλλά και περίτεχνο αυτό έργο έχει άνοιγμα καμάρας 15 μ. και ύψος 22 με συνολικό μήκος γεφυριού 25 μέτρα. Αργότερα η πορεία οδηγεί στη γέφυρα του παραλιακού δρόμου από Καλαμάτα - Αρεόπολη, στη θέση της παραλίας του Φονέα δηλ. μετά την Καρδαμύλη.

Πέρα από όλα υπάρχει και ένα χαρακτηριστικό που δίνει εξέχουσα θέση στο φαράγγι αυτό. Σε πολλά γνωστά φαράγγια όπως Σαμαριάς, Ρίντομου Βιρού, συναντάμε σε ένα σημείο "πόρτα", δηλαδή στένεμα της ρεματιάς με κάθετες ασβεστολιθικές πλευρές. Εδώ το φαράγγι άλλοτε ανοίγει, άλλοτε συγκλίνουν οι πλευρές οπότε σε πολλά σημεία έχουμε "πόρτες", κάνοντας και το τοπίο αρκετά εναλλακτικό και πολύμορφο, τονίζοντας το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Το ύψιστο σημείο απολαβής όμως, είναι η ύπαρξη πολλών "σκαλιών" (δηλ. ραπέλ = κατεβάσματα), οπότε το φαράγγι αυτό προσφέρει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για περιπέτεια ανεβάζοντας τον δείκτη προσοχής και έντασης στον επισκέπτη. Άλλα από αυτά είναι χαμηλά, οπότε χρειάζεται λίγη καταρρίχηση, ενώ άλλα είναι μεγαλύτερα έως και 10 μέτρα, οπότε η χρήση σχοινιού για ασφάλεια και καλύτερη πρόσβαση είναι απαραίτητη. Η συντροφιά συγκεντρώνεται και φυσικά πάντα πρόθυμος ο εξερευνητής και οδηγός μας. Δημ. Παπαστάθης αρματώνει το σχοινί και καθοδηγεί την κάθοδο από αυτά. Την παράσταση στις φάσεις αυτές κλέβει η μικρή της συντροφιάς Λυδία, μόλις εφτάμιση χρονών. Κάποια στιγμή, ενώ κατέβηκε σε ένα ενθουσιασμένη, αρπάζει με τα ελαστικά της χεράκια το σχοινί και ξανανεβαίνει για να ξανακατέβει, δίνοντας υφή παιχνιδιού που χαρακτηρίζει την παιδική της ηλικία. Φυσικά εισπράττει για άλλη μια φορά τα χειροκροτήματα της ομάδας.

Η πολυμορφία αυτή με τόσο πυκνή βλάστηση, τα ξέφωτα, οι γκρεμοί, οι πόρτες και τα σκαλιά, συνθέτουν ένα άγριο και σπάνιο σύνολο. Εδώ αξίζει να σταθούμε και στην σοφία της γλώσσας που κληρονομήσαμε από τους απόμακρους αιώνες, αφού και πάλι δίκαια οι πρόγονοί μας τα πανάρχαια χρόνια έδωσαν στην περιοχή αυτή του δυτικού Ταΰγετου σε πόλη την ονομασία Νάπη, που σημαίνει άγριο κατάφυτο φαράγγι και στο συγκεκριμένο δυσπρόσβατο φαράγγι την ονομασία Νούπαντης, που προέρχεται από την Νάπη. (πόλη που συχνά αναφέρεται στην περιοχή αλλά δεν έχει επισημανθεί).

Σε παλαιότερες και πρόσφατες εποχές αναφέρεται ότι κάποιοι έχασαν την ζωή τους παρασυρόμενοι από την ορμή του νερού του φαραγγιού. Επίσης στη παραθαλάσσια διαδρομή που εκβάλλει στη θάλασσα, έγιναν κατά καιρούς κάποια φονικά αφού η φύση πρόσφερε ιδανική θέση ενέδρας και απομάκρυνση ή κρυψώνα για το φονιά στο φαράγγι, οπότε ονομάστηκε το σημείο με την αντίστοιχη παραλία του "Φονέα". Εύλογο είναι λοιπόν να μη συγχέουμε τις δύο ονομασίες. Το φαράγγι είναι της Νούπαντης και η παραλία του Φονέα. Τέλος δεν πρέπει να ξεχάσουμε να αναφέρουμε ότι η ομάδα 17 ατόμων διέσχισε σε πολύ καλό χρόνο, λιγότερο από 5 ώρες, το φαράγγι από την Σαϊδόνα μέχρι την παραλία του Φονέα. Ότι καλλίτερο, να εκμεταλλευτούμε τον υπόλοιπο χρόνο μας σε ένα απολαυστικό μπάνιο στα διάφανα νερά που έρχονται με μικρό κυματισμό από το Μεσσηνιακό κόλπο. Την παραλία την χαρακτηρίζουν τα λευκά βότσαλα κάθε μεγέθους, αλλά με οβάλ, σχήμα. Βότσαλα που οφείλουν την παρουσία τους μετά το μακρινό τους ταξίδι από τις υπερκείμενες κορφές και πλαγιές του αγέρωχου Ταΰγετου και αφού σμιλεύτηκαν στο καρτέρι του χρόνου που προέκυψε να κατρακυλήσουν, παρασυρόμενα από τα ορμητικά νερά του φαραγγιού στις ανάλογες εποχές. Σήμερα κοσμούν την παραλία αποδίδοντας και το γνωστό τροχαλιστό τους σκοπό, ενώ το ανάγλυφο του τοπίου είναι και εδώ εφάμιλλα άγριας και σπάνιας ομορφιάς.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάβασης με τις τόσο ενδιαφέρουσες απολαβές, είναι από πλευράς του ΕΟΣ Καλαμάτας να συνεργαστεί με άλλους ΕΟΣ σε κοινά προγράμματα για μελλοντικές καταβάσεις. Φυσικά δεν αφήνω εαυτόν εκτός αναλόγων υποχρεώσεων. Όσο για την καθοδηγούσα αλλά και φιλοξενούσα ομάδα του Φυσιολατρικού Συλλόγου Σαϊδόνας, οφείλω να πω, τελειώνοντας, ότι έχει συνειδητοποιήσει στο έπακρον τη σημασία που θα παίξει στο μέλλον το φαράγγι για την ήπια ανάπτυξη του τόπου, αλλά και το ότι η Σαϊδόνα είναι η πόρτα για το δάσος της Βασιλικής, μοναδικού στα Ελληνικά δεδομένα. Φυσικά αντίστοιχα θα πρέπει πρώτα να υπάρχουν και τα μέτρα ασφάλειας και προστασίας σε τέτοιες περιοχές (πυρόσβεση, σκουπίδια κ.λ.π.). Άμεσα θα πρέπει οι δημόσιοι φορείς, όπως Νομαρχία, Δήμος, Πολιτιστικοί Σύλλογοι κ.λ.π. να σταθούν με κάθε δυνατό τρόπο και να στηρίξουν την πρωτοβουλία και τους σκοπούς ίδρυσης του εξαίρετου Φυσιολατρικού Ομίλου Σαϊδόνας. Επίσης η αναβάθμιση του δρόμου που συνδέει τη Σαϊδόνα με την Παναγία τη Γιάτρισσα υστερεί στην αρχή από Σαϊδόνα προς μοναστήρι Βαϊδένιτσας ώστε να μεταφέρει λεωφορείο τους ορειβάτες εκεί όπου μπορεί να είναι αφετηρία της διαδρομής. Οπότε προέχει η ασφαλτόστρωση του δρόμου Σαϊδόνα - Βαϊδένιτσα - Εξωχώρι που είναι μικρή απόσταση.

Συγχαρητήρια και καλή δύναμη στους φυσιολάτρες.