Έρευνα του Ντόναλντ – Γεωργίου Μακφαίηλ

Η αδικία εναντίον της Μάνης και των Μανιατών δεν είναι κάτι νέο ή άγνωστο.

Ποιος άραγε, εκτός από εμάς, γνωρίζει και παραδέχεται ότι η επανάσταση του '21 ξεκίνησε στην Αρεόπολη στις 17 Μαρτίου και όχι στις 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα; Έτσι και στη νεώτερη ιστορία μας, ποιος παραδέχεται ότι η μορφή που πάνω της επένδυσε αθλητικά και εθνικά η Ελλάδα, ο Σπύρος Λούης, δεν ήταν ο πραγματικός πρώτος νικητής του μαραθώνιου δρόμου κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων του 1896, αλλά ήταν ο Μανιάτης Χαρίλαος Βασιλάκος;!

Ο πατέρας του Χαρίλαου, Μιχάλης Βασιλάκος, γεννήθηκε περίπου το 1845 στο Λυγερέα της Κάτω Μάνης, κοντά στο Γύθειο και ήταν γιος του Βασίλη Βασιλάκου οπλαρχηγού των Λυγεριωτών κατά τη μάχη του Πολυάραβου. Τον βρίσκουμε γύρω στο 1870, να αποχαιρετά τα αδέλφια του Γιάννη, Αλέξη και Νίκο και να ξεκινά για τον Πειραιά έχοντας στη μασχάλη του ένα μπογαλάκι με παξιμάδια, ελιές και τυρί. Εγκαθίσταται κάπου κοντά στην Καστέλα, παντρεύεται, και αποκτά τρία παιδιά. Την Ευαγγελία το 1987, τον Χαρίλαο το 1876 και την Ουρανία το 1878.

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος που του άρεσε πολύ ο αθλητισμός, για να προπονηθεί, αναγκαζότανε να πηγαίνει από το Φάληρο όπου έμενε στην Αθήνα με τα πόδια, διότι δεν του έδινε λεφτά ο θείος τους. Γυμναζότανε πότε στον νεοϊδρυθέντα τότε Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο και πότε στο στάδιο που δεν είχε βέβαια τη σημερινή μορφή. Υπήρξε άνθρωπος της σκληρής, μεθοδικής, καθημερινής προπόνησης. Αθλητής του στίβου αλλά και της επιστήμης, βρισκόταν κατά κανόνα στο Παναθηναϊκό στάδιο μέχρι της 9 το βράδυ. Αλλά ας διαβάσουμε τι γράφει ένα χιουμοριστικό άρθρο της εποχής εκείνης.

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 11 Σεπτεμβρίου 1896

"Μία πολύ εύμορφη σκηνή συνέβη εις την οδόν Φαλήρου. Συνηγωνίζετο ο Βασιλάκος με τον τροχιόδρομον. Το εικάζετε το αποτέλεσμα; Ενίκησεν ο Βασιλάκος. Τον έσκασε τον τροχιόδρομο. Τον επέρασε όταν έφθασαν εις το Ν. Φάληρον περί τα 56 μέτρα. Ο Βασιλάκος ήρχετο από το Παλαιόν Φάληρον και τον συνήντησε. Του ρίχνεται δια να τον περάση ο τροχιόδρομος, αλλά δεν τα καταφέρνει και ο μηχανικός δικαιολογούμενος λέγει προς τους επιβάτας, "αμ έχει καλλίτερη μηχανή απ τη δική μας"

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γυμναζότανε ήτανε πολύ δύσκολες. Ακόμα και την παραμονή των Ολυμπιακών αγώνων δεν του έδιναν άδεια από τη δουλειά του για να πάει να γυμναστεί. Αναγκαζότανε να προσκομίζει πιστοποιητικά ότι πράγματι επροπονείτο για να δικαιολογηθεί η απουσία του από τη δουλειά. Μέσα στα προσωπικά του χαρτιά βρέθηκε και το εξής χειρόγραφο δικαιολογητικό απουσίας.

"Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι πιστοποιούμεν, ότι ο Έλλην πεζοπόρος κ. Χαρίλαος Μ. Βασιλάκος γραφεύς του Πρωτοδικείου Αθηνών εκ Λακωνίας ανεχώρησεν εκ Μαραθώνος σήμερον την 5ην Μαρτίου περί ώραν 1 και 1/2 (μίαν και ημίσειαν) μ.μ Προς βεβαίωσιν συνετάγη το παρόν. Εν Μαραθώνι τη 5η Μαρτίου 1896

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος τελείωσε τη Νομική Αθηνών και διορίστηκε τελώνης. Υπηρέτησε τον κλάδο για 40 χρόνια, και μετατέθηκε σε διάφορα μέρη της Ελλάδος.

Εφημίζετο για την κοκετοσύνη του και το άψογο ντύσιμό του. Κάθε πρωί συνήθιζε να ξυρίζεται στο κουρείο της Ομόνοιας "Αι Καλάμαι" και αφού πέρναγε ανελλιπώς από τα ανθοπωλεία, έβαζε ένα λουλούδι στο πέτο του και έφευγε για το τελωνείο που ήταν στον Πειραιά. Ηταν πολύ ψηλός, αρρενωπός αλλά παραδόξως είχε πολύ ψιλή φωνή, σχεδόν σαν γυναικεία. Από τον πατέρα του κληρονόμησε μερικά οικόπεδα στην Καστέλλα και τον Προφήτη Ηλία του Πειραιά. Το 1927 στο επί των οδών Β. Παύλου και Ναυάρχου Βότση οικόπεδό του έκτισε ένα θέατρο που το ονόμασε Ολύμπιον. Λειτούργησε για 3-4 χρόνια και έκλεισε μέχρι το 1958. Το 1959 με τη βοήθεια του γιου του Κώστα μετέτρεψε το θέατρο σε κινηματογράφο με το όνομα "Ολυμπιάς". Ενα χρόνο μετά το θάνατο του, το 1964, ο κινηματογράφος έκλεισε. Μέχρι τα βαθειά γεράματά του ήταν αγαπητός στον κόσμο και το τιμώμενο πρόσωπο σε αθλητικές εκδηλώσεις. Πάρα πολλές φορές διετέλεσε επίτροπος και κριτής σε αγώνες. Τη ζωή του όμως και μερικά στιγμιότυπα από αυτήν ας τη δούμε μέσα από αποκόμματα εφημερίδων της εποχής. Τα κείμενα αναδημοσιεύονται αυτούσια για να διατηρηθεί η γλώσσα και το ύφος της εποχής.

ΕΡΜΗΣ Κάϊρον Σάββατον 13/25 Απριλίου 1896 "Ο κ. Βασιλάκος είνε νεώτατος, υψηλός και φυσιογνωμείας αρρενωπός. Είνε φοιτητής και από τους λεπτότερους Gentlements. Είναι άριστος causer. Ο μόνος όστις (δυσανάγνωστη λέξη) τίνα έννοιαν είχε το αγώνισμα τούτος. Θερμότατος πατριώτης και μετριόφρων εις όλα του. Είνε Λάκων και κατάγεται εκ της κυρίας Μάνης. Είχεν απόφασιν ν'αυτοκτονήση εάν εκέρδιζε ξένος τον Μαραθώνειον".

Ο ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΔΡΟΜΟΣ
Για το αγώνισμα και το νικητή του Μαραθωνίου Δρόμου έχουν γραφεί τόσα πολλά που είναι πολύ

δύσκολο να μεταφερθεί η πανηγυρική εικόνα της ημέρας εκείνης. Αναφορικά μεταφέρονται εδώ μερικά αποσπάσματα από λευκώματα και εφημερίδες.

"Όσοι δεν ευτύχησαν να ίδωσι το Παναθηναικόν Στάδιον κατά την τελευταία των αγώνων ημέρα ταύτην την ιστορική, απώλεσαν θέαμα πρωτοφανούς μεγαλοπρέπειας.

Εις 70.000 υπολογίζονται οι εντός τον σταδίου εισελθόντες θεατές κατά την ημέρα εκείνη. Για τον Μαραθώνιο δρόμο είχον εγγραφεί πολλοί, αλλ οι πλείστοι απεσύρθησαν την τελευταία ώρα μη αισθανώμενοι επαρκείς δυνάμεις. Οι απομείναντες περί τους 25, μετέβησαν από της προτεραίας, με τά της ειδικής επιτροπής και διανυκτέρευσαν εκεί. Περί την 2.00 μ.μ. ετάχθησαν εις σειράς. Ο αφέτης ταγματάρχης Γ. Παπαδιαμαντόπουλος έδωσε το σύνθημα της εκκινήσεως και ευθύς οι αγωνιστές φέροντες ελαφρά περιβολή εξεκίνησαν δρομαίοι...

Δεν κάνουμε περιγραφή του αγώνος αλλά ερχόμαστε στον τερματισμό ......Εις στο Στάδιο φαίνεται εισερχόμενος καικαλυμμένος υπό κονιορτού εκ της πολύωρου ιππασίας ο αφέτης του Μαραθωνίου δρόμου όστις κατ ευθείαν βαίνων προς τους βασιλικούς θώκους αναγγέλλει ότι προηγείται ο Λούης. Η είδησις διαδίδεται αστραπηδόν και μία ουρανομήκης ζητωκραυγή αναπέμπτεται από όλα τα στήθη, ενώ ταυτοχρόνως αντηχεί η βολή του τηλεβόλου η πιστοποιούσα την άφιξιν του Έλληνας νικητού. Τότε πλέον ουδεμία παραίνεσις, ουδέν κέλευσμα ισχύει, όλοι όρθιοι εντείνουαι την προσοχήν προς την είσοδον. Η αυτή συγκίνησις επικρατεί και εκτός τον Σταδίου και ότε ο Διευθυντής της αστυνομίας έφιππος ερχόμενος μετά της ακολουθίας του από της οδού Κηφισιάς αναγγέλλει συγκεκινημένος και αυτός εις τα διαπυνθανόμενα πλήθη τα σταθμεύοντα εις την λεωφόρον Ηρώδου του Αττικού ότι ο νικητής είναι Έλλην, μυριόστομοι και παρατεταμένοι αντηχούσι ζητωκραυγαί. Μετά πάροδον λεπτών τινών άτινα, εφάνησαν αιώνες, κίνησις παρατηρείται εις την είσοδον του Σταδίου. Σπεύδουσιν οι αξιωματικοί και τα μέλη της επιτροπής. Τέλος φαίνεται εισερχόμενος ανήρ φέρων λευκήν περιβολήν, ηλιοκαής και κατάρρυτος υπό ιδρώτας. Είναι ο Λούης ο νικητής του Μαραθωνίου δρόμου. Βαίνει κατάκοπος μεν, αλλ όχι μέχρις εξαντλήσεως, τροχάδην δια του προς το δεξιόν σκέλος στίβου, παρακολουθούμενος υπό των μελών της επιτροπής και των εφόρων ανευφημούντων. Ο διάδοχος και ο βασιλόπαις Γεώργιος σπεύδουσι και συντρέχουσι μεταυτού ένθεν και ένθεν. Ο Βασιλεύς, ότε ο δρομεύς έφθασε προ της σφενδόνης και προσκλίνει χαιρετών, εγείρεται και σείει επί πολλήν ώραν ενθουσιωδώς μετά ζωηρός συγκινήσεως το ναυτικόν του πηλίκιον. Τινές των υπασπιστών του ορμώσιν, αναγκαλίζονται τον δρομέα και τον ασπάζονται. Οι δύο βασιλόπαιδες, προσερχόμενου και τον πρίγκηπος Νικολάου υπανεγείρουσι τον νικητήν ως εν θριάμβω. Οι επίσημοι ξένοι χειροκροτούσι συγκεκινημένοι. Τι έγινε κατά την ώραν εκείνην εις το Στάδιον η γραφίς αδυνατεί να περιγραφή. Ηδη ο ναύτης ο εντεταλμένος την ανύψωσίν των σημαιών του ιστού, ευθύς ως είδε τον αριθμόν 17, όν έφερεν επί του στήθους ο νικητής δρομεύς, έσπευσεν να σημείωση αυτόν και να αναπετάση την Ελληνικήν σημαίαν, ης η θέα εξαγείρει θύελλαν ενθουσιασμού. Δονείται ο αήρ από τας νικητήριους κραυγάς. Πίλοι ρίπτονται εις τον αέρα, σείονται μανδήλια, σείονται ελληνικοί σημαίαι, κεκρυμμέναι μέχρι της στιγμής εκείνης εις τα άδυτα των κόλπων. Ολόκληρος λαός έξαλλος πανηγυρίζει την νίκην του. Το πλήθος απαιτεί δια επιτακτικών κραυγών και αι μουσικαί ανακρούουν τον εθνικόν ύμνον. Η στιγμή είναι ιερά και απέναντι του μεγαλείου αυτής και οι παρευρισκόμενοι ξένοι κατανύσσονται και εις ποικίλας γλώσσας αντηχούν αι υπέρ της Ελλάδος επευφημίαι. Ο Λούης οδηγείται εις το αποδυτήριον. Διήνυσεν την απόστασιν των 40 χιλιομέτρων εις 2 ώρας, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Δεύτερος μετά ολίγα λεπτά καταφθάνει ο Βασιλάκος και η εμφάνισίς του προκαλεί δευτέραν έκρηξιν ενθουσιασμού. Διήνυσεν την απόσταοιν εις 3 ώρας, 6 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα. Τρίτος φθάνει ο νεαρώτατος Αθηναίος Μπελόκας, όστις έδειξε την μεγαλυτέραν αντοχήν εις την κόπωσιν, διανύσας την απόστασιν εις 3 ώρας 6 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα. Τέταρτος ο Ούγγρος Κέλνερ, υστερήσας του Μπελόκα κατά 5 δευτερόλεπτα. Έπειτα έρχονται κατά σειράν οι δρομείς Βρετός, Παπασυμεών, Δηλιγιάννης και Μασούρης.

ΤΙΣ Ο ΑΛΗΘΗΣ ΝΙΚΗΤΗΣ
Δανείζομαι προσωρινά τον τίτλο άρθρου της εποχής για να αναλογισθούμε και εμείς εάν ο Λούης ήταν ο πραγματικός πρώτος νικητής ή ο Βασιλάκος. Και αρχίζω με την πιστή αντιγραφή του παραπάνω άρθρου.

ΗΜΕΡΑ 2 Απριλίου 1896 ΤΙΣ Ο ΑΛΗΘΗΣ ΝΙΚΗΤΗΣ "Κακώς εξετίμησαν και κακώς έκριναν οι συνάδελφοι και πολλοί των πολιτών και προ πάντων οι επί των Ολυμπιακών αγώνων κ. Ελλανόδικοι περί του αληθούς νικητού του Μαραθωνίου δρόμου. Η δικαιοσύνη επέβαλεν η κρίσις να γένηται υπό τας αληθείς συνθήκας των αγώνων. Γνωστόν και αναμφισβήτητον τυγχάνει, ότι των αγώνων πρέπει να μετέχουν οι ανήκοντες εις αθλητικούς γυμναστικούς συλλόγους, οι προπαιδευόμενοι, οι προαλειφόμενοι, και δη οι προδοκιμασθέντες. Πασίγνωστον ωσαύτως τυγχάνει τίνες προδιηγωνίσθησαν και ενεκρίθησαν, εν τοις πρώτοις δε ο καλός νέος κ. Βασιλάκος. Πλην παραδόξως τας τελευταίας ημέρας, παρά τα κεκανονισμένα εγένοντο δεκτοί και έτεροι δύο χωρικοί, ο εξ Αμαρουσίου Λούης και έτερός τις. Ο Λούης ούτω μη καταπεπονημένος εκ των προτέρων αγώνων, εφάνη νικητής, υπερβαλών τον Βασιλάκον κατά τρία λεπτά της ώρας. Αλλ' αληθής νικητής είναι ο Βασιλάκος και ο ευγενής νέος ηδικήθη σκληρώς και απανθρώπως ".