«Οφειλή σεβασμού» στον Ν. Βρεττάκο
Το αρχείο του ποιητή στεγάζεται στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης

Η μορφή του Νικηφόρου Βρεττάκου δέσποζε το Σάββατο το βράδυ στη μεγάλη αίθουσα της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σπάρτης, μέσα από τις πολλές φωτογραφίες που οδηγούσαν στο «Αρχείο Ν. Βρεττάκου». Παρούσα και η ποίησή του, αλλά και όσα αποτέλεσαν για χρόνια τον μικρόκοσμό του (χαρτιά, χειρόγραφα, πακέτα τσιγάρων όπου πάνω σημείωνε την έμπνευσή του, ενθυμήματα από τιμές που του αποδόθηκαν).

Μια «οφειλή σεβασμού» αποδόθηκε στον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο το Σάββατο το βράδυ στο κατάμεστο υπερσύγχρονο κτίριο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σπάρτης. Τα προσωπικά του καθημερινού μικρού του κόσμου -χειρόγραφα ποιήματα, οικογενειακή αλληλογραφία, επιστολές με ομοτέχνους, πίνακες που αγάπησε, φωτογραφίες-, που διέσωσε ο ίδιος και η φίλη του Ανθούλα Γανιάρη στις δύσκολες εποχές αυτού του τόπου, έχουν από το περασμένο Σάββατο τον δικό τους χώρο στη Βιβλιοθήκη της Σπάρτης. Και ταυτόχρονα είναι στη διάθεση του κοινού. Σε όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το έργο ενός ποιητή και μέσα από αυτό τον άνθρωπο, αφού μοναδικός όρος των δωρητών είναι «το αρχείο να τοποθετηθεί σε χώρο άνετο, ανεξάρτητο, προσεκτικά ασφαλισμένο και επισκέψιμο».

Γέννημα της λακωνικής γης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος έμεινε εκεί όσο του επέτρεψαν οι συνθήκες ζωής του. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ξαναγύρισε στη Σπάρτη, ανέβηκε στην πλαγιά της Πλούμιτσας έχοντας αντίκρυ όλες τις κορυφογραμμές του Ταϋγέτου, κι έζησε εκεί όσο του απέμενε. Από προχθές «η ευαίσθητη ποιητική καρδιά του Νικηφόρου πάλλεται ξανά σε τούτη την αίθουσα», είπε ο δήμαρχος Σπάρτης, Δημοσθένης Ματάλας. Κι από το Σάββατο το βράδυ, ο Νικηφόρος Βρεττάκος ήταν απλώς ο Νικηφόρος. Κι όχι μόνο για τους οικείους του.

Εκτός από την καρδιά του Νικηφόρου, όλοι όσοι βρέθηκαν στην τεράστια αίθουσα του αναγνωστηρίου -και ήταν πολλοί, τόσοι που οι καρέκλες δεν αρκούσαν- αισθάνθηκαν τη συγκίνηση των στιγμών. Πρώτοι απ' όλους τα παιδιά του Νικηφόρου, ο Κώστας και η Τζένη Βρεττάκου, που χάρη στις προσπάθειές τους πραγματοποιήθηκε η επιθυμία του πατέρα τους.

«Στον ταξιδευτή με την 80χρονη εμπειρία»·στον «σεμνό, ευπροσήγορο, πράο και γλυκύτατο άνθρωπο» αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Εφορίας της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Σπάρτης κ. Γεωργιάδης.

Για τον άνθρωπο που γνώρισε στη διάρκεια της δικτατορίας στο Παλέρμο της Ιταλίας, για «τον μαχητή κι έναν άνθρωπο της αγάπης» μίλησε, με θαυμάσια ελληνικά, ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Παλέρμο Βιτσέντζο Ρότολο, σ' αυτή τη «σύναξη μνήμης», όπως τη χαρακτήρισε. «Ζει ο Νικηφόρος κοντά στο βουνό του, στο αρχείο του, στους φίλους του.

Πολλές φορές οι διανοούμενοι παίρνουν πόζες. Αλλιώς είναι στη ζωή κι αλλιώς μπροστά στα χαρτιά τους», συνέχισε ο Β. Ρότολο. Κι αναφέρθηκε στην απλότητα και την πυκνότητα συνάμα της ποίησής του, «που έχει τη δύναμη των επιγραμμάτων», φέρνοντας για παράδειγμα ένα μικρό ποίημα, όπου συμπυκνώνεται όλη η οδύνη ενός εμφυλίου πολέμου: «Πολλοί σκοτώθηκαν. Πολλοί ζούνε. Όλοι είμαστε λαβωμένοι. Είναι βαρύς απ' τον πόνο ο πόνος μας».

Την ευθύνη της καταγραφής και της ταξινόμησης του αρχείου είχε η φιλόλογος και φίλη του Βρεττάκου Γεωργία Κακούρου-Χρόνη, που σκύβει με αγάπη εδώ και χρόνια πάνω από τα κείμενα του Νικ. Βρεττάκου. Η Ασπασία Παπαθανασίου μετέφερε, εμφανώς συγκινημένη, ένα μικρό δείγμα από την ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου στο ακροατήριο.

Η φωνή του
Άνθρωπος ζυμωμένος από τον τόπο του και με τον τόπο του, ο Νικηφόρος Βρεττάκος. Συνοδοιπόρος με το βουνό του, τον Ταΰγετο -«Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος. Όπως ο πόθος της μητέρας μου», έλεγε η φωνή του Νικηφόρου που ακούστηκε στη Βιβλιοθήκη το Σάββατο το βράδυ, στέρεη και μαζί βελούδινη·αργή και μαζί ασυγκράτητη, σαν να είχε πάρει από τη μορφολογία του βουνού του. Ο Κώστας Βρεττάκος είχε φροντίσει και γι' αυτό.

Οι προσκαλεσμένοι του (φίλοι, όπως ο Γ. Μπακογιαννόπουλος, ο Μ. Ζαχαρίας, ο Μιχ. Δημόπουλος, ο Ν. Γκιώνης, η Β. Γεωργακάκου, η Δ. Μουζάκη, ο Κ. Καπάκας κ.ά.) ανηφόρισαν μαζί του, την Κυριακή το πρωί, μέχρι την Πλούμιτσα. Είναι η γωνιά που διάλεξε ο Νικηφόρος Βρεττάκος ώστε να μπορεί να στρέφει τα μάτια του και στο βουνό, τον Ταΰγετο, και στη θάλασσα, προς την κατεύθυνση του Γυθείου.

Το παλιό πέτρινο σπίτι στέκει πάντα όρθιο στην πλαγιά της Πλούμιτσας. Επόμενη σκέψη και όνειρο των παιδιών του Νικηφόρου Βρεττάκου είναι αυτός ο χώρος να διαμορφωθεί κατάλληλα, ώστε να μετατραπεί σε ξενώνα μελετητών του έργου του.

«Χώρος-σηματωρός» χαρακτηρίστηκε το Αρχείο Βρεττάκου στη Σπάρτη. Χώρος απ' όπου ξεπηδούν μνήμες, σημάδια, αναφορές. Ένα κομμάτι από το παρελθόν και την ιστορία αυτού του τόπου βρήκε από το Σάββατο το βράδυ μόνιμη στέγη και ανθρώπους να το φροντίζουν.

Της Όλγας Σελλά ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (12.12.2000).