ΜΑΙΡΗ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ, εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», 17-01-2001

Έχει εξερευνήσει περισσότερα από 1.000 σπήλαια σε ολόκληρη την Ελλάδα, τα τελευταία 51 χρόνια. Το όνομά της είναι πλέον συνώνυμο με την ελληνική σπηλαιολογία. Ύστερα από δεκάδες διακρίσεις τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, αναγνωρίζοντας το σημαντικό έργο της, της απονέμει το μεσημέρι, στο Προεδρικό Μέγαρο, την ύψιστη τιμή του ελληνικού κράτους: τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος. Η Άννα Πετροχείλου ανοίγει την καρδιά της στα «ΝΕΑ» και αποκαλύπτει την σπηλαιολόγο, την ερευνήτρια, τον άνθρωπο, αλλά και τη γυναίκα.

Το όνομα της Άννας Πετροχείλου έχει αγγίξει τα όρια του μύθου. Τόσο το τεράστιο έργο της στην ελληνική σπηλαιολογία, όσο και το γεγονός ότι σπάνια αποφασίζει να μιλήσει για το σπουδαίο έργο της, που έχει ξεπεράσει τον μισό αιώνα, δεν μπορεί παρά να σου προκαλεί αμηχανία, όταν βρίσκεσαι απέναντί της. Το χαμόγελό της όμως, ζεστό και οικείο, αμέσως έδιωξε το τρακ μου. «Συγγνώμη που άργησα να ανοίξω, αλλά έχω χτυπήσει το πόδι μου. Έπεσα από τη σκάλα πριν από λίγες μέρες. Μπορεί να λένε ότι η σπηλαιολογία είναι επικίνδυνη, αλλά εγώ ποτέ δεν έπαθα καμία ζημιά κάτω από τη γη. Επί της γης όλο και κάτι μου συμβαίνει», έσπευσε να εξηγήσει, οδηγώντας με στο σαλόνι.

Δεκάδες μετάλλια και τιμητικά διπλώματα κρέμονται πάνω από τον καναπέ. Μικρά ή λίγο μεγαλύτερα παλαιοντολογικά ευρήματα αναμνηστικά των αναρίθμητων εξερευνήσεών της (σταλαγμίτες, σταλακτίτες, οστά ζώων κ.ά.) είναι φυλαγμένα στις δύο βιτρίνες πάνω από το γραφείο της.

Φανερά συγκινημένη για την επικείμενη βράβευσή της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εξηγεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που τιμάται για το έργο της. Έχει τιμηθεί μεταξύ άλλων από την Ακαδημία Αθηνών, την Αρχαιολογική Εταιρεία, αλλά και τη Διεθνή Σπηλαιολογική Εταιρεία, καθώς παρακολούθησε όλα τα διεθνή συνέδρια σπηλαιολογίας από το 1954 μέχρι σήμερα. Σκοπεύει να πάει μάλιστα το καλοκαίρι και σε συνέδριο που οργανώνεται στη Βραζιλία! «Το βραβείο της Διεθνούς Σπηλαιολογικής Εταιρείας το έχουν πάρει ακόμα δύο άτομα παγκοσμίως, ένας Γάλλος και ένας Αυστριακός. Ωστόσο η βράβευση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας είναι κάτι διαφορετικό για μένα. Πολύ σημαντικό».

Ποια ήταν η πιο πρωτότυπη τιμή που σας έχει γίνει;
«Ήταν όταν η Γαλλίδα βιοσπηλαιολόγος Μαντάμ Μπουντού έδωσε σε ορισμένα ζωύφια, που ανήκουν σε γνωστές οικογένειες, αλλά ήταν άγνωστα λόγω ορισμένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, το όνομα το δικό μου και του συζύγου μου. Έτσι σήμερα υπάρχουν dolichopoda Ρetrocilosi και dolichopoda Ρetrocilosena, acteoniscus Ρetrocilosi, divalius Ρetrocilosena κ.ά.»

Ξεκίνησε να ασχολείται με τη σπηλαιολογία τη δεκαετία του ‘50 μαζί με τον σύζυγό της Γιάννη Πετρόχειλο, όταν ακόμα ο όρος «σπηλαιολογία» ήταν άγνωστος στην Ελλάδα.

«Εντελώς άγνωστος θα έλεγα. Αγαπούσα τις εκδρομές και την ορειβασία και έτσι επισκεπτόμουν συχνά σπήλαια. Γύρω στο 1938, ακολούθησα τον άνδρα μου, τον Γιάννη Πετρόχειλο, φυσικό-μαθηματικό, στο Παρίσι για ανώτερες σπουδές γεωλογίας και παλαιοντολογίας, έπειτα από επιτυχία του σε διαγωνισμό του υπουργείου Παιδείας. Εγώ όμως έπρεπε για τρία χρόνια, όσο θα διαρκούσαν οι σπουδές του Γιάννη, να μένω στο ξενοδοχείο. Έτσι παρακάλεσα τον καθηγητή του συζύγου μου να με αφήνει να παρακολουθώ ως ακροάτρια τα θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα σπηλαιολογίας, αφού οι 2.500 δρχ., που έπαιρνε ως μισθό ο Γιάννης δεν έφταναν για να πληρώνουμε διπλά δίδακτρα.

Η αρχή ήταν δύσκολη. Το πρώτο σπήλαιο που εξερεύνησα ήταν αυτό της Αγίας Σοφίας Μυλοποτάμου, Κυθήρων. Κανείς δεν μας βοήθησε. Όλο το έργο μας βασίστηκε σε ατομικές μας δαπάνες. Και δεν ήταν μόνο οι εντός Ελλάδος προσπάθειες. Το 1949, στη Βαλάνς της Γαλλίας, εκπρόσωποι από οκτώ κράτη αποφάσισαν την ίδρυση της Διεθνούς Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Την Ελλάδα την εκπροσωπούσαμε εμείς. Οι υπόλοιποι σύνεδροι θεώρησαν ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να συμμετάσχει, αφού χαρακτηρίστηκε πολύ νεαρά από σπηλαιολογικής πλευράς για να ενταχθεί σε έναν τέτοιο φορέα. Ο Πετρόχειλος κατάφερε με ισχυρά επιχειρήματα να τους μεταπείσει. Το 1950 ιδρύσαμε την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία και όταν το 1954 εμφανιστήκαμε στο πρώτο διεθνές συνέδριο εξεπλάγησαν όλοι από το πλήθος και τη σημασία των εργασιών μας».

Ποιο είναι το ρεκόρ παραμονής σας μέσα σε ένα σπήλαιο;
«Πέντε μέρες μέσα στο Καταφύγγι, στη Γλυφάδα Δυρού. Ωστόσο εξίσου δύσκολη ήταν και η παραμονή μου στο σπήλαιο Τandal-Ηohle της Αυστρίας. Το πρόγραμμα προέβλεπε παραμονή δύο ημερών μέσα στο σπήλαιο που έχει μήκος 6.000 μ. και βάθος 340 μ., υπό 0 βαθμούς Κελσίου και 100% υγρασία. Η επίσκεψη θα γινόταν στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου Σπηλαιολογίας, που φιλοξενούνταν στην Αυστρία και οι διοργανωτές ζήτησαν να δηλώσουμε συμμετοχή σηκώνοντας το χέρι. Εγώ βέβαια σήκωσα το δικό μου. Οι Αυστριακοί, πολύ ευγενικά, μου είπαν ότι θα ήταν καλύτερα να αποφύγω να συμμετάσχω στην εξερεύνηση γιατί επρόκειτο για ένα δύσκολο και επικίνδυνο σπήλαιο και το γεγονός, ότι ήμουν γυναίκα, ίσως δυσχέραινε ακόμη περισσότερο την αποστολή. Η απάντησή μου; Σήκωσα και το άλλο χέρι! Ο άνδρας μου με υποστήριξε εξηγώντας πως είμαι πολύ εξασκημένη και έτσι ακολούθησα ισότιμα την επίσκεψη στο σπήλαιο».

Φοβηθήκατε ποτέ; Είπατε «εδώ τελειώνουν όλα τώρα»;
«Ποτέ. Με προκαλούσε οτιδήποτε ήταν δύσκολο και επικίνδυνο. Ήθελα να το νικήσω. Γι΄αυτό έγινα και αναρριχήτρια και χιονοδρόμος και σπηλαιολόγος και κολυμβήτρια. Έφτασα μέχρι την 81Ψ βορείου πλάτους, στον Βόρειο Πόλο! Κίνδυνοι αναμφισβήτητα υπήρχαν, αλλά ευτυχώς δεν μου συνέβη κάτι κακό. Στον άνδρα μου έτυχε να τρυπήσει η βάρκα στον ενεργό ποταμό του σπηλαίου Γλυφάδας Δυρού. Ευτυχώς, εγώ μόνο μια φορά χτύπησα σε ένα κατακόρυφο σπήλαιο στον Υμηττό. Είχε βάθος 38 μ. και εκεί μέσα χτύπησα το πόδι μου. Παρ’ όλ’ αυτά συνέχισα την εξερεύνηση του σπηλαίου και ύστερα κατέβηκα πεζή από το βουνό. Ε, μετά έμεινα ένα μήνα στο κρεβάτι!

Πάντως επιμένω ότι περισσότεροι κίνδυνοι βρίσκονται στην επιφάνεια της γης. Τα δέκα κατάγματα, από τα 17 που έπαθα συνολικά, ήταν σε ένα πεζοδρόμιο στην πλατεία Ομονοίας, όταν με χτύπησε λεωφορείο. Έσπασα τη σπονδυλική μου στήλη και το κρανίο μου και έπεσα σε αφασία. Έπειτα από 22 μέρες όμως επέστρεψα στην ενεργό δράση!».

Δεν εξερευνήσατε απλώς, αλλά αξιοποιήσατε και πολλά σπήλαια. Πόσο δύσκολο ήταν να αποφασίσετε ποια τμήματα θα αφαιρέσετε, ώστε να μην «πληγώσετε» το σπήλαιο;
«Αξιοποίησα αρκετά από τα μεγάλα και γνωστά ελληνικά σπήλαια, ανάμεσά τους αυτό του Περάματος Ιωαννίνων, Γλυφάδας, Αλεπότρυπας και Καταφυγγίου Δυρού, Δρογγορατίου και Μελισσάνης Κεφαλληνίας, Πετραλώνων Χαλκιδικής και το Κουτούκι Παιανίας. Σίγουρα είναι δύσκολη η διαδικασία αξιοποίησης ενός σπηλαίου, αλλά εγώ ποτέ δεν πέταξα τα τμήματα που αφήρεσα. Τα τοποθετούσα σε άλλα σημεία του σπηλαίου, που είχαν φτωχότερο διάκοσμο ή τα χρησιμοποιούσα για να καλύψω τα φωτιστικά, ώστε να μην είναι ορατά από τον επισκέπτη. Κακά τα ψέματα, από τη στιγμή που ανοίγει για το κοινό ένα σπήλαιο, γίνονται ορισμένες καταστροφές, αφού ακόμα και οι αναπνοές των επισκεπτών λειτουργούν αρνητικά στην ισορροπία του χώρου. Αν όμως το αφήσουμε αναξιοποίητο, η καταστροφή θα είναι ακόμη μεγαλύτερη, αφού σίγουρα θα βρεθούν κάποιοι βάνδαλοι, που θα προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερη ζημιά.

Σε τελική ανάλυση η αξιοποίηση ενός σπηλαίου αυξάνει την τουριστική κίνηση και συντελεί στην πρόοδο της περιοχής. Τα σπήλαια αποτελούν πηγές πλούτου όχι μόνο σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Εγώ πάντα εισηγούμαι να αξιοποιούνται τα σπήλαια με μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά δυστυχώς τούτο δεν συμβαίνει συχνά».

Το κράτος στήριξε τις προσπάθειές σας;
«Όχι ιδιαίτερα. Περιμένουμε, ως Σπηλαιολογική Εταιρεία, να πάρει το κράτος αποφάσεις και εμείς να δώσουμε τα φώτα μας. Όσο για τα χρήματα, αυτά είναι πάντοτε αναγκαία. Τα τελευταία χρόνια όμως δεν μας δίνουν. Η Εταιρεία συνεχίζει την πορεία της με δική μου πρωτοβουλία, αφού τα γραφεία της οδού Σίνα αγοράστηκαν με δικά μου χρήματα και η μηνιαία κάλυψη των δαπανών της γίνεται επίσης από εμένα».

Μετά τη Σπηλαιολογική Εταιρεία, την οποία ιδρύσατε με τον σύζυγό σας και στην οποία υπήρξατε πρόεδρος για 18 χρόνια, δημιουργήθηκαν διάφορες παρεμφερείς ομάδες. Γιατί συνέβη αυτό;
«Πρώτα από όλα, από φιλοδοξία. Όλοι θέλουν να γίνουν πρόεδροι. Κάποιοι άλλοι, πάλι, αποπέμφθηκαν από την Εταιρεία».

Είχατε επικριτές και αντιπάλους στο έργο σας;
«Αντιζηλίες πάντα υπάρχουν, αλλά με την πάροδο του χρόνου και με τη δική μου καλή διάθεση, οι αρχικοί «εχθροί» έγιναν οι πιο στενοί μου φίλοι και οι καλύτεροι συνεργάτες μου».

Παρά την ηλικία της την οποία κρατά μυστική, ως κλασική γυναίκα εισπράττει κανείς άμεσα την ενέργεια, το κέφι, το χιούμορ και τη δημιουργικότητα που την διακατέχουν και αναρωτιέται πώς αισθάνεται τώρα που δεν μπορεί να συμμετέχει ενεργά στην εξερεύνηση σπηλαίων.

«Και ποιος σου είπε ότι δεν εξερευνώ; Εγώ πετώ στα σύννεφα. Δεν φανταζόμουνα ποτέ, ότι μέχρι αυτή την ηλικία, έστω και προφορικά θα συνέχιζα τη σπηλαιολογική μου δραστηριότητα. Εξερευνώ καθισμένη στην πολυθρόνα μου, με το μυαλό μου. Ευτυχώς η μνήμη μου δεν με εγκατέλειψε. Θυμάμαι όλα όσα έκανα και προσπαθώ να βοηθώ όσο μπορώ τους νέους. Και πάνω από όλα νιώθω ικανοποιημένη που μπορώ ακόμη και σήμερα να είμαι χρήσιμη. Εξάλλου μόλις πριν από πέντε χρόνια σταμάτησα την εξερεύνηση του σπηλαίου Γλυφάδας Δυρού».

Η εξερεύνηση 1.000 και πλέον σπηλαίων είναι ένα επίτευγμα. Όμως δεν σας έλειψαν η οικογένεια, τα παιδιά;
«Όχι, καθόλου. Αυτό που έκανα εγώ δεν είναι εύκολο να γίνει. Παιδιά κάνει ο άλλος κόσμος. Και ο Γιάννης ήταν σύμφωνος στο να μην κάνουμε παιδιά, ώστε να μη δυσκολέψουν το έργο μας. Εξάλλου έχω τα ανίψια μου. Δεν έχω μετανιώσει καθόλου. Αν άρχιζα από την αρχή, πάλι τις ίδιες επιλογές θα έκανα. ».

Μείνατε, όμως, νωρίς, μόνη. Ο Γιάννης Πετρόχειλος πέθανε το 1960. Έκτοτε δεν υπήρξαν για σας πειρασμοί; Δεν θελήσατε να ξαναφτιάξετε τη ζωή σας;
«Όχι βέβαια! Μα ήταν δυνατόν να αντικαταστήσω τον άνδρα μου; Με τον Γιάννη συνεργάζομαι νοερά. Παίζω τον ρόλο και των δυο μας. Όταν κάτι με προβληματίζει, το συζητώ μαζί του, κάνουμε έναν νοερό διάλογο. Ο θάνατός του ήταν το πιο μεγάλο που μπορούσε να συμβεί στη ζωή μου. Δεν γνώρισα άλλον άνδρα. Ήταν αρκετοί όσοι μου έκαναν την τιμή να με ζητήσουν σε γάμο και όλοι αξιόλογοι, όμως εγώ έμεινα αφοσιωμένη στον άνδρα μου. Το έργο μου αποτελεί αναμφισβήτητα ένα φόρο τιμής σ’ εκείνον».

«Γιατί να αμφιβάλλω;»
«Θεωρώ τον εαυτό μου τον ευτυχέστερο θνητό!», λέει με ενθουσιασμό κάποια στιγμή. Δεν φοβάται την ύβρι των θεών; «Αφήστε τους θεούς στην ησυχία τους. Θεός για μένα είναι η φύση, η δημιουργία. Όχι ότι δεν πιστεύω. Πιστεύω στην Ορθοδοξία, αλλά από συνήθεια. Ξέρω τι σημαίνει δημιουργία επί της γης! Γιατί να αμφιβάλλω;».

Ένας πίνακας στην τραπεζαρία παρουσιάζει την Άννα Πετροχείλου με ροζ τουαλέτα. Η σπηλαιολογία δεν έγινε αιτία να αμελήσει την κοσμική ζωή και την εμφάνισή της ως γυναίκα. Ακόμη και σήμερα το ελαφρύ μακιγιάζ και το προσεγμένο μανικιούρ της φανερώνoυν μια γυναίκα που κάθε άλλο παρά αδιάφορη είναι για την εμφάνισή της. «Πάντα ήμουν υπέρ της θηλυκότητας. Ήθελα να είμαι γυναίκα και στα σαλόνια και στα σπήλαια. Δεν έλειπα από τα κοσμικά. Μπορούσα να βγω από το σπήλαιο, να «τουαλετιστώ» και να πάω στον χορό».

Η Άννα Πετροχείλου δεν σταματά να κάνει σχέδια. Πρώτος της στόχος είναι να εκδώσει το έκτο κατά σειρά βιβλίο της, με θέμα το σπήλαιο Γλυφάδας Δυρού. «Πρόκειται για ένα μεγάλο, πολυτελές, βιβλίο, που θα έχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό και θα κυκλοφορήσει μέσα στους επόμενους μήνες. Το συγκεκριμένο σπήλαιο είναι το τελευταίο που εξερεύνησα. Εκτός από πολλές φωτογραφίες, το βιβλίο θα περιέχει και ένα εύληπτο κείμενο ακόμα και για τους τουρίστες που ενδιαφέρονται για τη σπηλαιολογία, αλλά δεν έχουν ειδικές γνώσεις πάνω σε αυτήν».

Ταυτόχρονα περιμένει με αγωνία - λέει - να εκδώσει ο για χρόνια συνεργάτης της, Γιάννης Ιωάννου, τη βιογραφία της. Το βιβλίο που περιγράφει τη ζωή της Άννας Πετροχείλου ετοιμάζεται εδώ και δύο χρόνια, με βάση διηγήσεις της ιδίας, αλλά και προσωπικές εμπειρίες του βιογράφου, που την ακολούθησε σε πολλές αποστολές.

Παράλληλα έχει προγραμματίσει τι μέλλει γενέσθαι, μετά... «Τότε θα υλοποιηθεί το μεγάλο μου όνειρο. Θα διατεθεί όλη μου η περιουσία για την ίδρυση του «Ινστιτούτου Σπηλαιολογίας Γιάννη και Άννας Πετροχείλου». Το Ινστιτούτο αυτό θα έχει ερευνητικό χαρακτήρα, θα διαθέτει βιβλιοθήκη και εκεί θα διδάσκονται οι νέοι σπηλαιολόγοι την επιστήμη της σπηλαιολογίας».