Εξερεύνηση των σπηλαίων: Η εξερεύνηση και η μελέτη των σπηλαίων είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο και πολλές φορές επικίνδυνο. Για αρκετούς είναι ένα χόμπι ή σπορ, για άλλους πάλι μια επίπονη συστηματική επιστημονική δουλειά, γιατί τα σπήλαια παρουσιάζουν ιδιαίτερο και πλατύ ενδιαφέρον.

Μελετούνται γεωλογικά, υδρολογικά, ανθρωπολογικά και Ιστορικά. Σαν ιδιαίτεροι γεωλογικοί σχηματισμοί τα σπήλαια, ερευνούνται από κάθε πλευρά και συνδέονται γεωλογικά με όλη τη γύρω περιοχή. Ιδιαίτερα εξετάζεται η στρωματογραφία τους, δηλαδή η αλληλουχία των διάφορων στρωμάτων υλικών που έχουν αποτεθεί.

Κλιματολογικά παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Το κλίμα στα σπήλαια παρουσιάζει μια ιδιομορφία και είναι διαφορετικό από το γενικό κλίμα της περιοχής. Αν π.χ. σ' ένα σπήλαιο υπάρχουν δύο ή περισσότερες τρύπες, που να βρίσκονται σε διαφορετικό υψόμετρο, τότε παρατηρείται το φαινόμενο κατά το χειμώνα, επειδή η θερμοκρασία του σπηλαίου είναι μεγαλύτερη από εκείνη του περιβάλλοντος, ο αέρας που μπαίνει σ' αυτό θερμαίνεται, γίνεται ελαφρότερος, ανεβαίνει προς τα πάνω και βγαίνει από τις ψηλότερες τρύπες, ενώ το αντίθετο συμβαίνει το καλοκαίρι. Γενικά τα σπήλαια έχουν ομοιόμορφο και σταθερό κλίμα. Παρουσιάζουν δηλαδή πολύ μικρότερες διακυμάνσεις από τη γύρω περιοχή.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό ορισμένων σπηλαίων είναι ότι παρουσιάζουν αυξημένες τιμές ραδιενέργειας τόσο στον αέρα τους όσο και στα νερά τους.

Επειδή τα σπήλαια χρησιμοποιήθηκαν σαν κατοικίες από πολλά είδη ζώων, αλλά και από τους πρώτους ανθρώπους, παρουσιάζουν παλαιοντολογικό, παλαιοανθρωπολογικό και εθνογραφικό ενδιαφέρον.

Σχεδόν σ’ όλα τα σπήλαια του κόσμου βρίσκονται πέτρινα εργαλεία και απολιθωμένα κόκαλα ζώων διάφορων γεωλογικών εποχών και βαθμίδων. Αυτά είναι ολόκληροι σκελετοί ή κρανία ζώων πού έζησαν μέσα στις σπηλιές ή υπολείμματα της τροφής τους, συνήθως σπασμένα κόκαλα άλλων ζώων ή ακόμη τμήματά τους που μεταφέρθηκαν με τα νερά.

Τέλος βιολογικά εξετάζονται τα σπήλαια, γιατί στις ιδιόμορφες συνθήκες τους ζουν ορισμένα μόνο είδη ζώων ειδικά προσαρμοσμένα. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό ζώο των σπηλαίων είναι το αμφίβιο πρωτέας (τυφλό), μερικά μικρά καβούρια, λίγα είδη εντόμων (κολεόπτερα, σκαραβαίοι), σκουλήκια, πρωτόζωα και νυχτερίδες.

Σπηλαιολογία: Η επιστήμη που ασχολείται με την έρευνα των σπηλαίων από κάθε άποψη (ανακάλυψη, τεχνική εξερεύνησης και καταγραφής, τοπογράφησης, γεωλογικής μελέτης, φωτογράφησης, τουριστικής ανάπτυξης κτλ ).

Η σπηλαιολογία ξεκίνησε σαν σπορ κατά το προηγούμενο αιώνα και βαθμιαία εξελίχτηκε σε μια πολύπλευρη επιστήμη. Σαν χρονολογία δημιουργίας της μπορεί να οριστεί το 1895, όταν ιδρύθηκε η πρώτη σπηλαιολογική εταιρεία στη Γαλλία. Το πρώτο διεθνές συνέδριο σπηλαιολογίας έγινε στο Παρίσι το 1953.

Στην Ελλάδα σπηλαιολογικές κινήσεις παρατηρήθηκαν μετά το 1930, από τούς πυρήνες των οποίων δημιουργήθηκε και η Σπηλαιολογική Εταιρεία Ελλάδας.

Το κύριο έργο της Ε.Σ.Ε. άρχισε μετά το 1950 με το ζεύγος Ιωάννη και Άννας Πετροχείλου που εξερεύνησαν και χαρτογράφησαν πάνω από 6.000 σπήλαια και το έργο τους συνεχίζεται από νεώτερους ερευνητές. Το Δεκέμβριο του 2000 πραγματοποιήθηκε εορταστική εκδήλωση για τα 50 χρόνια της Ε.Σ.Ε.

Η Εταιρεία Πνευματικής και Επιστημονικής Ανάπτυξης (Ε.Π.Ε.ΑΝ.) ιδρύθηκε το 1963 και το Τμήμα Σπηλαιολογικών Ερευνών της, έχει εξερευνήσει επι 37 χρόνια πολλά Ελληνικά σπήλαια, με πληθώρα επιστημονικών μελετών και δημοσιεύσεων για αυτά. Επίσης έχει κινηματογραφήσει υπό μορφή ντοκυμαντέρ αρκετά σπήλαια, καθώς διαθέτει πλήρη κινηματογραφικό εξοπλισμό.

Αξιόλογο έργο παρουσιάζει και ο Σπηλαιολογικός Ελληνικός Εξερευνητικός Όμιλος (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.) που ιδρύθηκε το 1982 από φυσιολάτρες με αγάπη για τα σπήλαια και πάθος για την εξερεύνησή τους, ενώ δραστηριοποιείται και στο τομέα των σπηλαιοκαταδύσεων.

Σήμερα η σπηλαιολογία συνδυάζει γνώσεις γεωλογίας, παλαιοντολογίας, ανθρωπολογίας, υδρολογίας, τoπογραφίας, φυσικής, βιολογίας και αρχαιολογίας και για το λόγο αυτό παρουσιάζει γενικότερο ενδιαφέρον παράλληλα με τη περιπέτεια που προσφέρει στους φίλους της.