του κ. Β. Πλατάνου. Δημοσίευση στην εφημερίδα «Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ», έτος 28^ο, αρ.φ. 426/22.03.80

Στην περιοχή της Έξω Μάνης βρέθηκε κι εξερευνήθηκε από μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας το μεγαλύτερο κι’ ωραιότερο στον τόπο μας σπήλαιο, με θαλάσσιες λίμνες κι άλλα ανθρωπολογικά ενδιαφέροντα. Κατά κάποια σύμπτωση, το θαυμάσιο αυτό σπήλαιο βρέθηκε στην περιοχή της Μάνης, όπου υπάρχουν ο υπόγειος ποταμός της Βλυχάδας και το προϊστορικό σπήλαιο της «Αλεπότρυπας» στο Δυρό.

Πρόκειται για το ενάλιο σπήλαιο «Καταφύγι του Βατσινήδη» - έτσι ονομάστηκε - και βρίσκεται στα όρια του χωριού Προάστιο και της κοινότητας Καρδαμύλης (σημ. τέως κοινότητας και νυν έδρα του Καποδιστριακού Δήμου Λεύκτρου) της Μάνης, στην τοποθεσία Λάζος. Είναι στα δεξιά του δημόσιου δρόμου Καρδαμύλης - Σελίνιτσας και μεταξύ του δρόμου και της θάλασσας, ανάμεσα σε βράχια. Από την άσφαλτο απέχει εικοσιπέντε μέτρα. Η είσοδός του βλέπει προς τον δρόμο και είναι χαρακτηριστική «δολίνη». Στη Σπηλαιολογία «δολίνη» σημαίνει είσοδος που έχει το σχήμα του χωνιού.

Η «δολίνη» έχει διαστάσεις 15 επί 15 μέτρα περίπου. Το νότιο τμήμα της είναι κατηφορικό κι εκεί βρίσκεται η είσοδος του σπηλαίου από τη στεριά. Την κρύβουν τεράστιοι ογκόλιθοι που έπεσαν μετά το 1952, γιατί υπάρχει φωτογραφία της περιοχής, της ίδιας εποχής, που δείχνει την είσοδο του σπηλαίου χωρίς τους ογκόλιθους.

Το μεγαλύτερο τμήμα της εισόδου, μετά από τους ογκόλιθους, κλείνεται από παλιά χτίσματα και τα περισσότερα είναι απλή ξερολιθιά. Από πάνω υπάρχει και άλλο άνοιγμα, δηλαδή η είσοδος του σπηλαίου είναι δίδυμο άνοιγμα, το ένα πάνω από το άλλο. Χτίσματα υπάρχουν, επίσης, και στο δεύτερο άνοιγμα.

Το καταπληκτικό και εξαιρετικά θεαματικό αυτό ενάλιο σπήλαιο, αν και ήταν καταγραμμένο στο αρχείο των ελληνικών σπηλαίων της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, με αριθμό μητρώου 020, αναφερόταν σαν ένα ανώνυμο σπήλαιο, χωρίς κανέναν χαρακτηρισμό για το επιστημονικό ή οποιοδήποτε άλλο ενδιαφέρον του.

Το 1959 το επισκέφτηκε ο αξέχαστος σπηλαιολόγος Ιωάννης Πετρόχειλος με τον Σουηδό βιοσπηλαιολόγο Λίντμπερκ. Στους κατοίκους της περιοχής είναι γνωστό από πολλά χρόνια, γιατί ένα τμήμα του το χρησιμοποιούσαν σαν στάνη και μάντριζαν πρόβατα.

Η πρώτη έρευνα έγινε στις 26 Μαρτίου του 1972 από ομάδα μελών της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας που την αποτελούσαν οι σπηλαιολόγοι: Ι. Ιωάννου, Θ. Πίτσιος, Σ. Μουστάκας και η Α. Μπομπότη. Τους σπηλαιολόγους οδήγησαν στο σπήλαιο ο Τάκης Ξεπαπαδέας και άλλοι τέσσερις κάτοικοι του χωριού Προάστιο.

Ένας από τους σπηλαιολόγους ο Ιωάννης Ιωάννου, πρότεινε τότε στην ομάδα να μελετηθεί καλά και να χαρτογραφηθεί το σπήλαιο, γιατί το αξιολογούσε σαν ένα από τα πιο σπουδαία ενάλια σπήλαια της χώρας, χωρίς να ξέρει βέβαια το 1972 πως υπήρχε και δεύτερος θάλαμος με λίμνη.

Έτσι, με τη νέα έρευνα που άρχισε το 1974 κι έγινε με χορηγία του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού κι εντολή της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας στον Ι. Ιωάννου, με μέλος της ομάδας τον Λάζαρο Χατζηλαζαρίδη, απόδειξε πως οι προβλέψεις βγήκαν σωστές. Τώρα βρισκόμαστε στο μεγαλύτερο και ωραιότερο ενάλιο σπήλαιο από τα γνωστά ως σήμερα στον ελλαδικό χώρο. Σ’ αυτή την ερευνά πήρε και πάλι μέρος ο Τάκης Ξεπαπαδέας μαζί με άλλους δυο κατοίκους του χωριού Προάστιο.

Στον πρώτο θάλαμο, εκείνο που εντυπωσιάζει είναι το μέγεθός του, η πολύ υψηλή οροφή κι ο εξώστης του. Από εκεί δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να έχει πανοραμική θέα προς όλες τις πλευρές του θαλάμου και προς τη μεγάλη θαλάσσια λίμνη.

Στην αριστερή άκρη του θαλάμου, πάνω από τη λίμνη, υπάρχει ένας φεγγίτης στην οροφή. Από τον φεγγίτη αυτόν φωτίζεται όλη η αριστερή πλευρά του θαλάμου και της λίμνης, κ' έτσι σχηματίζεται ένα χρωματικό θαύμα στο νερό, αλλά και στην οροφή από την αντανάκλαση.

Στο κέντρο της λίμνης διακρίνεται η είσοδος της θάλασσας στο ενάλιο σπήλαιο. Απ’ αυτό το σημείο μπαίνει το θαλασσινό νερό στο σπήλαιο. Το πλάτος της εισόδου αυτής είναι περίπου δέκα μέτρα. Η μορφή ακριβώς της επικοινωνίας της θάλασσας με τη λίμνη του σπηλαίου δεν είναι γνωστή, γιατί πρέπει να γίνουν έρευνες με βατραχανθρώπους.

Το μήκος του πρώτου μεγάλου θαλάμου είναι 31 μέτρα και το πλάτος του 66 μέτρα. Το μήκος της λίμνης είναι 52 μέτρα και το πλάτος της 16. Δηλαδή είναι μεγαλύτερη σε διαστάσεις από μιαν ολυμπιακή πισίνα.

Στο τέλος της αριστερής πλευράς του πρώτου θαλάμου η λίμνη συνεχίζεται μ’ έναν στενό μικρό κόλπο που έχει μήκος 15 μέτρα και πλάτος με διαστάσεις που είναι από 1,50 - 2,50 μέτρα. Το πλάτος της λίμνης και το στεριανό κομμάτι που σχηματίζει έναν διάδρομο είναι περίπου εννέα μέτρα. Στο τέλος του κόλπου υπάρχει ανηφορικό τοίχωμα με βράχια που πάνω τους υπάρχουν σειρές από ξερολιθιές σκεπασμένες με σταλαγμιτικό υλικό. Αυτές οι ξερολιθιές είναι σημάδι πως πριν από πάρα πολλά χρόνια μέσα σ' αυτό το σπήλαιο έζησαν άνθρωποι.

Ένας κατηφορικός διάδρομος από πέτρες που τοποθετήθηκαν από το τέλος του διαδρόμου στην αρχή της λίμνης του μικρού κόλπου. Απ' εδώ φαίνεται γινόταν (η επιβίβαση και αποβίβαση σε βάρκες, που ένωναν τον μικρό κόλπο με τη λίμνη του πρώτου θαλάμου.

Πάνω από την μικρή αυτή αποβάθρα, στο στεγνό κομμάτι του διαδρόμου υπάρχουν σε σειρές ξερολιθιές σαν πεζούλια, που καταλήγουν σ’ έναν εξώστη. Το σημείο αυτό βρίσκεται σε ύψος 12 μέτρα από την επιφάνεια της λίμνης του πρώτου θαλάμου και είναι σαν παρατηρητήριο προς αυτόν, τη λίμνη και τον φεγγίτη, που καθώς αναφέραμε, φωτίζει το αριστερό τμήμα της λίμνης.

Μετά από τον διάδρομο με τον μικρό κόλπο, η πρόσβαση συνεχίζεται με μήκος 10 μέτρα και πλάτος 9 ως 4 μέτρα. Μετά μπροστά μας, ανοίγεται ο δεύτερος μεγάλος θάλαμος, που εξερευνήθηκε πρόσφατα. Η ανακάλυψη του θεαματικού αυτού θαλάμου έφερε το ενάλιο σπήλαιο του Βατσινήδη, στο Προάστιο της Έξω Μάνης, στην κορυφή των εναλίων σπηλαίων της χώρας, τόσο από πλευράς μεγέθους, όσο και από την άποψη της σπουδαιότητας του θέματος, που παρουσιάζει τεράστιο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον.

Το μήκος του δευτέρου θαλάμου είναι 30 μέτρα και το πλάτος του 55. Η λίμνη έχει διαστάσεις (η μεγάλη λίμνη του δευτέρου θαλάμου, γιατί υπάρχουν κι άλλες μικρότερες) μήκος 34 μέτρα και πλάτος 27. Το ύψος της οροφής πάνω από τη λίμνη είναι 12 μέτρα. Η αριστερή λίμνη έχει διαστάσεις 12 επί 20 μέτρα και το ύψος της οροφής πάνω από τη λίμνη είναι 6 μέτρα. Μετά, σε μήκος 28 μέτρα, κάθετα προς το κέντρο του δευτέρου θαλάμου, υπάρχει μια σειρά από μικρές λίμνες και ανηφορικούς θαλάμους, που έχουν πολύ αξιόλογο διάκοσμο. Το πλάτος των λιμνών και των θαλάμων είναι από 4 ως 13 μέτρα.

Ο δεύτερος θάλαμος παρουσιάζει εντυπωσιακό στολισμό. Στην υψηλή οροφή του και στο δάπεδό του υπάρχουν πάρα πολλοί σταλαγμίτες και σταλαγμιτικά συγκροτήματα πάνω από ογκόλιθους. Στην αρχή του δεξιά, υπάρχουν εξώστες ισοπεδωμένοι από ανθρώπινο χέρι και στην άκρη τους έχουν χτισμένες ξερολιθιές που υπάρχει και σ' αυτές, στο μεγαλύτερο τμήμα τους, σταλαγμιτικό υλικό.

Κι εδώ ένας κατηφορικός διάδρομος διευθετημένος και με το τέλος του που ορίζεται από ξερολιθιά, καταλήγει στην επιφάνεια της μεγάλης λίμνης. Το μπάσιμο της θάλασσας φαίνεται στο αριστερό κέντρο της λίμνης όμως είναι αδύνατο να οριστεί η διάστασή του, γιατί είναι απαραίτητη η έρευνα από βατραχανθρώπους, όπως στην περιοχή που ενώνει τη λίμνη του πρώτου θαλάμου με τη θάλασσα. Το βάθος της λίμνης πρέπει να είναι αρκετό και δεν κατορθώθηκε να εξακριβωθεί ακριβώς πόσο είναι.

Η τάξη που επικρατεί στις ξερολιθιές και η καθαριότητα που υπάρχει δημιουργεί ένα ερώτημα. Οι άνθρωποι που γνώριζαν τον δεύτερο θάλαμο και τον χρησιμοποίησαν, γιατί δεν άφησαν κανένα ίχνος από την παρουσία τους; Δεν βρέθηκε κανένα σημάδι από σπασμένο κεραμικό ή άλλο αντικείμενο που να φανερώνει τον τρόπο ζωής τους. Δηλαδή βρισκόμαστε μέσα σ’ ένα σπήλαιο με μοναδική ανθρωπολογική αξία και σπουδαιότητα. Τα μεγάλα και τα πολλά ισοπεδωμένα τμήματά του μας φανερώνουν πως πολλοί άνθρωποι κατοίκησαν εκεί μέσα.

Σύμφωνα με την έκθεση του σπηλαιολόγου Ιωάννη Ιωάννου στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, το ενάλιο σπήλαιο «Καταφύγι του Βατσινήδη» θεωρείται παγκοσμίου πολιτιστικού και τουριστικού ενδιαφέροντος, για τους εξής λόγους:

• Για το μέγεθος και την έκταση του στεριανού τμήματός του.

• Για το ότι είναι το μεγαλύτερο από τα γνωστά ενάλια σπήλαια.

• Για το καταπληκτικό θέαμα των θαλασσίων λιμνών του. Τα νερά των λιμνών έχουν μοναδικούς Ιριδισμούς.

• Για τη σπανιότητα των εναλίων σπηλαίων, ιδιαίτερα, το σπήλαιο αυτό, θεωρείται από τα σπουδαιότερα φυσικά μνημεία της χώρας.

• Για το επιστημονικό του ενδιαφέρον και κυρίως το ανθρωπολογικό. Τόσα χτισίματα από ξερολιθιές, είναι σπάνιο έργο σε σπήλαιο.

• Για την πολύ εύκολη εσωτερική του διευθέτηση, με ελάχιστα έργα. Η ένωση των δύο θαλάμων μπορεί να γίνει με τεχνητό τούνελ, χωρίς να καταστραφεί τίποτα από τον διάκοσμο και να μην αλλοιωθούν οι φυσικές θέσεις των λιμνών.