Σπήλαιο Βύθακας

του Κώστα Μερδενισιάνου Ιατρού- Σπηλαιολόγου
Προέδρου Ε.Π.Ε.ΑΝ.

Το σπήλαιο «Βύθακας» βρίσκεται στην Κοινότητα Πύργου Διρού του Νομού Λακωνίας, στη δυτική Μάνη. Απέχει περίπου ένα χλμ. από τη βόρεια πλευρά του όρμου «Άρτση» και περίπου δύο χλμ. από τη νότια πλευρά του συνοικισμού Χαρούδα (Ό όρμος «Άρτση» βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Μεσσηνιακού Κόλπου ακριβώς έπειτα και νότια από τον όρμο Διρού).

Η είσοδος του σπηλαίου ήταν γνωστή στους κατοίκους της περιοχής πριν από πολλά χρόνια. Κανένας όμως απ' ό,τι φαίνεται δεν είχε επισκεφτεί το εσωτερικό του. Και τούτο γιατί η απότομη κατάβαση, πού αποτελεί την είσοδο - βάραθρο του σπηλαίου δημιουργεί δυσχέρειες προσπελάσεως.

Το ιστορικό γύρω από την εξερεύνηση και μελέτη του σπηλαίου περιληπτικά:

Στις 26/5/1978 o τότε πρόεδρος της Κοινότητας Δρυάλου Λακωνίας (συνορεύει με το σπήλαιο) κ. Βασ. Μαυροειδόγγονας προβλέποντας την αξία του σπηλαίου, στέλνει στο Τμήμα Σπηλαιολογικών Ερευνών (Τ.Σ.Ε.) της Ε.Π.Ε.ΑΝ. (Εταιρεία Πνευματικής και Επιστημονικής Αναπτύξεως) σχετικό έγγραφο (άρ. πρωτ. 98) με την παράκληση να εξερευνηθεί και μελετηθεί αυτό το σπήλαιο.
Στις 15/6/1978 διοργανώνεται από την Ε.Π.Ε.ΑΝ. η πρώτη συστηματική εξερεύνηση και χαρτογράφηση. Στην αποστολή έλαβαν μέρος οι σπηλαιολόγοι Στράτος Ξανθόπουλος, Γιάννης Νταής, Λ. Τσεκλένης, με επικεφαλής τον Κώστα Μερδενισιάνο, διευθυντή του Τ.Σ.Ε. (Τμήματος Σπηλαιολογικών Ερευνών) της Ε.Π.Ε.Α.Ν.
Στις 15/9/1979 διοργανώνεται από την Ε.Π.Ε.ΑΝ. νέα έρευνα με τη συνεργασία και τη συμμετοχή του 1ου Συστήματος Προσκόπων Παπάγου. Επικεφαλής o σπηλαιολόγος του Τ.Σ.Ε. της Ε.Π.Ε.ΑΝ. Αλέκος Φλωράκης.
Στις 6/6/1980 διοργανώνεται από την Ε.Π.Ε.ΑΝ. ύστερα από προτροπή του μέλους της και σπηλαιολόγου κ. Μιχάλη Καλαποθαράκου, ταξίαρχου ε.α. συμπληρωματική έρευνα και κινηματογράφηση του σπηλαίου. Την αποστολή την ακολουθεί και κινηματογραφικό συνεργείο της τότε Υ.ΕΝ.Ε.Δ. (ΕΡΤ 2), για την παραγωγή σχετικού τηλεοπτικού ρεπορτάζ. Στις εργασίες αυτές έλαβαν μέρος οι σπηλαιολόγοι Στέλιος Καλαποθαράκος, Στράτος Ξανθόπουλος, Ελένη Μερδενισιάνου. Επικεφαλής ο Κ. Μερδενισιάνος.
Το 1981 με πρωτοβουλία του κ. Καλαποθαράκου, η Ε.Π.Ε.ΑΝ. κιγκλιδώνει το σπήλαιο για προστασία.
Τέλος στις 13/9/1982 διοργανώνεται νέα έρευνα για πληρέστερη χαρτογράφηση, φωτογράφηση και συμπληρωματική κινηματογράφηση του σπηλαίου. Την αποστολή, με επικεφαλής τον Κ. Μερδενισιάνο, την αποτελούν επίσης οι σπηλαιολόγοι Αντώνης Μπαρτσιώκας, Μ. και Σ. Καλαποθαράκος, Γιώργος Λαζανάς και Βασίλης Φωκάς.

Η είσοδος του σπηλαίου είναι βάραθρο με διάμετρο 4-5 μ. και κάθετο βάθος περίπου 5μ. Ο πυθμένας αυτού του μικρού βαράθρου είναι σκεπασμένος με ογκόλιθους, χώμα και άλλα φερτά υλικά, που σχηματίζουν λοφίσκο 2-3μ. και έτσι μικραίνουν το πραγματικό κάθετο βάθος κατά την κατάβαση, από 7μ. μόνο σε περίπου 5 μ. Αυτά τα φερτά υλικά προέρχονται κυρίως από την κατακρήμνιση της οροφής του θαλάμου, η οποία δημιούργησε το βάραθρο - είσοδο του σπηλαίου.

Αμέσως μετά τη μικρή αυτή κατάβαση βρισκόμαστε μπροστά σε δυο αντίθετης φοράς κατηφορικούς διαδρόμους. Ο ένας με κατεύθυνση βορειοδυτική και ο άλλος με νότια. Αν ακολουθήσουμε τον πρώτο διάδρομο, θα διαπιστώσουμε ύστερα από 15μ. κατηφορική πορεία ότι στενεύει απότομα και σχεδόν κλείνει σε εσοχή 4μ. γεμάτη από λιθωματικό διάκοσμο. Η αίθουσα, πού σχηματίζει ο ΒΔ αυτός κλάδος του σπηλαίου, έχει διαστάσεις 15X7 μέτρα κατά μέσον όρο με ύψος 2 μ. Αντίθετα, ακολουθώντας το νότιο διάδρομο οδηγούμαστε στο κυρίως, όπως θα δούμε, σπήλαιο.

Έτσι, μετά το βάραθρο και ύστερα από απότομη κατάβαση 1,5μ. υπάρχει διάδρομος ελαφρά κατηφορικός μήκους 12 μ. και πλάτους 3,5-4,5μ. με νότια κατεύθυνση. Το ύψος της οροφής κυμαίνεται από 3μ. στην αρχή, 5 στη μέση και 2,2 στο τέλος, όπου ο διάδρομος στενεύει απότομα. Ακριβώς εκεί έχει τοποθετηθεί από την Ε.Π.Ε.ΑΝ. σιδερένια πόρτα, διαστάσεων 2,2X1,2 μ. για την προστασία του σπηλαίου.

Ως αυτό το σημείο το συνολικό βάθος, σε σχέση με την υψομετρική διαφορά από την επιφάνεια έξω απ’ το βάραθρο του σπηλαίου, είναι 8μ. Ο μόνος λιθωματικός διάκοσμος ως αυτό το τμήμα είναι δυο μεγάλες κολόνες στη δεξιά πλευρά του διαδρόμου, λίγο πριν από τη σιδερένια πόρτα.

Κατόπιν ακολουθεί διάδρομος μικρών διαστάσεων με μήκος 2μ. και πλάτος 0,5-1,5μ. ενώ το ύψος του φτάνει μόλις τα 1,8 μ. Στο τέλος αυτής της στενής διάβασης υπάρχει απότομη κατάβαση 2μ. που σχηματίζεται από τεχνητή λιθοδομή. Η κατασκευή αυτής της λιθοδομής χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη, για να προσδιοριστεί από ποιους έγινε, πότε έγινε και ποιο σκοπό εξυπηρετούσε.

Από εκεί και έπειτα το μεγαλύτερο μέρος ολόκληρου του υπόλοιπου σπηλαίου εκτείνεται νότια έως νοτιοανατολικά σε μεγάλη αίθουσα, που σε πολλά σημεία απλώς χωρίζεται με σταλακτιτικό υλικό ή φερτά υλικά.

Η κεντρική αυτή αίθουσα έχει διαστάσεις: μήκος περίπου 56μ. και πλάτος κατά μέσον όρο από 5-12μ. Το ύψος οροφής στη μέση της αίθουσας είναι περίπου 10μ. και αποτελεί το μέγιστο ύψος οροφής του σπηλαίου. Ολόκληρη η «Μεγάλη Αίθουσα» είναι διακοσμημένη με φαντασμαγορικούς σταλακτίτες, σταλαγμίτες και ιδίως τεράστιες κολόνες, με κύριες αποχρώσεις κίτρινο, ροζ και κόκκινο.

Στο βαθύτερο νότιο τμήμα της αίθουσας, ύστερα από απότομη ανάβαση 4μ. βρισκόμαστε σε θάλαμο με πυκνό σταλακτιτικό διάκοσμο, κυρίως μακαρονοειδούς μορφής, πού θυμίζει κρυσταλλωμένη βροχή. Ονομάστηκε θάλαμος της «Χρυσής Βροχής» και αποτελεί πραγματικό δείγμα της θαυμαστής δημιουργίας της Φύσης.

Πριν από το θάλαμο της «Χρυσής Βροχής» υπάρχει κατηφορική διάβαση, πού οδηγεί σε δεύτερο βαθύτερο επίπεδο του σπηλαίου, 19μ. κάτω από την επιφάνεια της εισόδου του σπηλαίου και 3μ. κάτω από τον πρώτο όροφο - επίπεδο. Έπειτα από νέα κατάβαση 2,5 - 3μ. ανάμεσα από σταλαγμίτες και τεράστιες κολόνες, βρισκόμαστε στο τρίτο βαθύτερο επίπεδο - όροφο του σπηλαίου. Είναι αίθουσα διαστάσεων κατά μέσον όρο περίπου 20X8 μέτρα, που στο τέλος συνεχίζεται ανηφορικά στην τελευταία αίθουσα - διάδρομο διαστάσεων περίπου 16X5μ. χωρισμένη στη μέση με συμπαγές σταλακτιτικό υλικό και κολόνες.

Το σπήλαιο σε ευθεία γραμμή έχει μήκος 115μ. το συνολικό μήκος των διαδρόμων του είναι περίπου 210μ. Η κατώτερη υψομετρική διαφορά από το επίπεδο της εισόδου του είναι 21,5μ., ενώ το μεγαλύτερο ύψος οροφής είναι 10μ. Το σπήλαιο καταλαμβάνει συνολικά έκταση περίπου 810τ.μ.

Ύστερα από σχετική έρευνα, πού έγινε με τη συνεργασία του βιολόγου κ. Αντώνη Μπαρτσιώκα, παρατηρήθηκαν και συλλέχτηκαν: Δολιχόποδα, ισόποδα, αράχνες, σαλιγκάρια, διπλόποδα, σκορπιοί, κολεόπτερα, καθώς επίσης κουκουβάγιες και νυχτερίδες. Οι πιο πάνω οργανισμοί δεν έχουν ακόμα προσδιοριστεί.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ - ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ:
Επιφανειακά παρατηρήθηκαν και φωτογραφήθηκαν τα εξής:

Θραύσματα αγγείων καθώς και μεγάλα τμήματα αγγείων.
Χάλκινα νομίσματα διαμέτρου περίπου 1 εκατοστού, στα όποια λόγω της μεγάλης οξείδωσης τους δε διακρινόταν κανένα στοιχείο από την προέλευση τους.
Μεταλλική (σιδερένια) αιχμή βέλους.
Κοκάλινοι δακτύλιοι (πιθανώς ανήκαν σε περιδέραιο).
Πολλά θραύσματα οστών σε διάφορα σημεία, αλλά κυρίως στο τρίτο κατώτερο επίπεδο του σπηλαίου.
Τέλος, βρέθηκε και φωτογραφήθηκε λιθοδομή, που όπως αναφέρουμε σχετικά στην περιγραφή του σπηλαίου, κατασκευάστηκε σε άγνωστη εποχή και για άγνωστους λόγους.

Το σπήλαιο «Βύθακας» θεωρείται τουριστικό, γενικού ενδιαφέροντος. Προσφέρεται μάλιστα για τουριστική αξιοποίηση και εκμετάλλευση για τους παρακάτω λόγους:

Έχει ωραιότατο σε σχήματα και χρώματα λιθωματικό διάκοσμο, πού δημιουργεί καταπληκτικό δάσος από επιβλητικές κολόνες, σταλαγμίτες και σταλακτίτες.
Η δαπάνη για εσωτερική διευθέτηση του σπηλαίου, από πλευράς τουριστικής διαδρομής, απαιτεί μικρά έξοδα επειδή η προσπέλασή του είναι σχετικά εύκολη.
Η αξιοποίηση του σπηλαίου θα συμβάλει στη γενικότερη σπηλαιολογική ανάπτυξη του Διρού, σε συνδυασμό με τα ήδη αξιοποιημένα σπήλαια «Βλυχάδα» και «Αλεπότρυπα». Η φήμη βέβαια, του σπηλαίου «Βλυχάδα» και η ομορφιά του δεν είναι ενδεικτικά στοιχεία, επειδή δεν μπορεί να γίνει σύγκριση «Βύθακα» και «Βλυχάδας» ή και «Αλεπότρυπας» (προς το παρόν δεν έχει δοθεί στο Κοινό). Αντίθετα όμως απ’ ότι αρχικά διαφαίνεται όλα τα σπήλαια της περιοχής αξιοποιούμενα θα δημιουργήσουν παγκόσμιας φήμης σπηλαιολογικό συγκρότημα κατά το πρότυπο της πόλης «Ποστόϊνα» της Γιουγκοσλαβίας.