Πέπο - Δίπορο

Μουντανίστικα – Λιοντάκι – Πέπο – Δίπορο

Του Γ.Η.Βενιζελέα

Κατά την επίσκεψή μου στον Άη Στράτηγο, στο χωριό Δίπορο, παρατήρησα σημάδια της αρχής ενός μονοπατιού που οδηγούσε προς τα ορεινά χωριά Πέπο, Λεοντάκη, Μουντανίστικα. Στις αρχές Ιουνίου 2002 ήλθε στην Αρεόπολη η Μανιατολάτρισσα Άγκνες, από την Αυστρία, για να διασχίσει το Ταΰγετο, να περπατήσει το φαράγγι της Νούπαντης και σε καλντερίμια της Μάνης.

Ο φίλος κ. Πουλίκος Κουράκος, Επιστημονικός συνεργάτης του Δήμου Οιτύλου, μας διευκόλυνε με το αυτοκίνητό του και μας μετέφερε μέχρι τα Μουντανίστικα και το Λιοντάκι, απ’ όπου άρχισε η πεζοπορική μας διαδρομή.

Τα Μουντανίστικα είναι κτισμένα σ' ένα μακρύ διάσελο, στη ραχοκοκαλιά μιας βουνοκορφής του Σαγγιά με εκπληκτική θέα προς το Μεσσηνιακό κόλπο, τη «Καραβόπετρα» και το Ταίναρο. Στο χωριό όμως είναι εμφανής η εγκατάλειψη, που είναι κοινό πρόβλημα των χωριών σε ολόκληρη τη Μάνη.

Προχωρήσαμε προς το Λιοντάκι, εκεί όπου οι πύργοι των Γουνελάδων βρίσκονται σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης». Στέκονται όμως εκεί και εποπτεύουν όλο το κάμπο του Κατωπαγκιού, από το κόλπο του Γερολιμένα μέχρι το Μέζαπο και τη χερσόνησο του Τηγανιού. Ο πολεμόπυργος του χωριού έχει μικρά παράθυρα, ζεματίστρες και ντουφεκότρυπες, αλλά τώρα χρησιμοποιείται ως αποθήκη. Ανάμεσά τους υπάρχουν μερικά χαμηλότερα σπίτια, πέτρινα κι αυτά, κλειδαμπαρωμένα. Σε ορισμένα έχουν καταρρεύσει οι σκεπές μαζί με τις τίκλες -τις πλάκες από σχιστόλιθο- ενώ άλλα έχουν επισκευασθεί ή επισκευάζονται.

Στα στενά δρομάκια που ξετυλίγονται ανάμεσά τους δεν κυκλοφορούσε κανείς. Περπατήσαμε ανάμεσά τους, είδαμε ένα ερειπωμένο αρχοντόσπιτο με το φούρνο του, που προεκτείνεται προς το καλντερίμι του χωριού και μοιάζει με ιερό εκκλησίας. Ξαφνικά από το πουθενά εμφανίστηκε η κ. Βασίλω Γουνελά. Μένει το περισσότερο χρόνο στο χωριό και λιγότερο στην Αθήνα που ζουν τα παιδιά της.

Καθισμένοι στην αυλή του σπιτιού της και κοιτώντας το κήπο της με τα ζαρζαβατικά και τα λουλούδια, μας είπε: «Μέχρι το 1950 το μέρος αυτό ήταν ζωντανό. Φυτεύαμε στάρι, κριθάρι και λούπινα σ’ ολόκληρο το βουνό. Μέχρι ντομάτες, φασολάκια και αμπέλια είχαμε…» δείχνοντας γύρω τις βουνοπλαγιές του Σαγγιά, όπου διακρίνονταν ακόμη οι κτιστές πεζούλες. Το Λεοντάκη είναι ένα από τα τελευταία χωριά της Ελληνικής επικράτειας που ηλεκτροδοτήθηκε μόλις το 1996…

Η διαδρομή άρχισε από το Λιοντάκι. Ακολουθήσαμε το τσιμεντόδρομο, που στη συνέχεια γινόταν χωματόδρομος και σε 20 λεπτά φτάσαμε στα πρώτα σπίτια του χωριού Πέπο. Εκεί δεν μένει κανείς πια και τα ίχνη της εγκατάλειψης είναι φανερά, τόσο στα πέτρινα σπίτια, όσο και στα αγριόχορτα που έχουν καταλάβει το χωριό. Στην είσοδο του χωριού παρατηρήσαμε σε τρία σημεία τον άσπρο κρίνο του Σαγγιά, με το υπέροχο άρωμα. Τρεις ημέρες νωρίτερα τον είχαμε συναντήσει σε μεγαλύτερο υψόμετρο, σε βουνοκορφή του Σαγγιά, κατά τη διάσχιση του μονοπατιού Τριανταφυλλιά – Ζούδα το οποίο σηματοδοτήσαμε με τη Φυσιολατρική Ομάδα Σαϊδόνας.

Επισκεφθήκαμε τη μικρή εκκλησία της Παναγίας με τις λίγες σωζόμενες αγιογραφίες και προχωρήσαμε προς το καλντερίμι. Η διαδρομή άρχιζε δίπλα από ένα φραγκοπερίβολο (χωράφι με φραγκοσυκιές) και συνέχιζε στη δεξιά πλευρά μιας μικρής χαράδρας που ανέβαινε με μεγάλη κλίση προς το χωριό. Και στις δυο πλευρές της χαράδρας, στις βουνοπλαγιές φύτρωναν αραιά, ανάμεσα σε πέτρες, θυμάρι, σχοίνα, αγριοκρεμμύδες, λαγόχορτα, σκόλυμους και αγριολούλουδα. Τα ανθισμένα γαϊδουράγκαθα με τα μωβ άνθη, ήταν παντού και προσέλκυαν μέλισσες, ακρίδες, πεταλούδες και άλλα έντομα.

Σταμάτησα να πάρω μια ανάσα και γύρισα το βλέμμα μου για να θαυμάσω τη θέα προς το Δίπορο, όπου αχνά ξεχώριζαν τα πέτρινα σπίτια. Στο βάθος του ορίζοντα διέκρινα τα σκούρα μπλε νερά του Μεσσηνιακού κόλπου και στον ουρανό μικρά κάτασπρα σύννεφα διέσχιζαν το πρωινό ουρανό.

Ο κάμπος είχε ελάχιστες κηλίδες πράσινου από ελιές, που μάταια προσπαθούσαν να κρύψουν τη γύμνια της γης. Μέσα σ’ αυτό το σκληρό και άγονο τοπίο διακρίναμε τέσσερα – πέντε μικρά χωριά: τα Κεχριάνικα, το Κούνο, το Ψίο, την Οχιά, το Δρυ… Τα πέτρινα σπίτια τους θα ήταν τελείως κρυμμένα στα βράχια των χωραφιών, αν δεν υπήρχαν ανάμεσά τους οι ψηλοί, μανιάτικοι πύργοι. Ψηλά προς το Λεοντάκη, φάνηκαν οι δύο πύργοι που εποπτεύουν το κάμπο και είναι εμφανείς από το κεντρικό δρόμο.

Στις πλαγιές οι κτιστές πεζούλες, που η μικρή σοδειά τους έφτανε κάποτε για όλους, είναι διάσπαρτες με πέτρες και γαϊδουράγκαθα. Μια μισογκρεμισμένη στέρνα βρίσκεται στο σημείο που το μονοπάτι από το Πέπο συναντά αυτό από το Λεοντάκη. Κάποτε από το νερό της θα ξεδιψούσαν οι κάτοικοι που ακολουθούσαν τη διαδρομή προς και από τα χωριά.

Λίγο πιο κάτω ο βράχος μιας μικρής βραχοσκεπής μοιάζει με πρόσωπο που έχει μεγάλη γενιάδα. Η αγριοαμυγδαλυά και η γκορτσιά παρακάτω στο πλάι του καλντεριμιού μας δροσίζουν με την σκιά τους.

Πλησιάζαμε προς το Δίπορο και τον Άη Στράτηγο, που ήταν το σημείο συνάντησής μας με το κ. Κουράκο. Στην αποσκιάδα μιας ελιάς μπροστά από την εκκλησία ξεκουραστήκαμε από την ολιγόωρη πορεία μας, διάρκειας 1,5 ώρας. Η μανταλωμένη και έρημη εκκλησία είναι ένας από τους εντυπωσιακότερους ναούς της Μάνης, πραγματικό αρχιτεκτονικό αριστούργημα.

Είναι του 11^ου αιώνα, σταυροειδής με οκταγωνικό τρούλο, διπλό πλίθινο αψίδωμα, κιονόσχημο καμπαναριό και σπάνιες αγιογραφίες, του 12^ου κυρίως αιώνα, που όμως πριν από μερικά χρόνια λεηλατήθηκε από αρχαιοκάπηλους. Οι αγιογραφίες της σήμερα είναι ξεθωριασμένες από την υγρασία, ο χώρος σκοτεινός και σιωπηλός και δίπλα το νεκροταφείο με τα κιβούρια. Λίγο πιο κάτω ο πύργος των Μαντουβαλιάνων στέκει ευθυτενής και ακλόνητος, για να μας θυμίζει περασμένα μεγαλεία…