Ονομασία
Ταϋγέτου
του
Ανάργυρου Κουτσιλιέρη, Ιστορικού -
Ερευνητού- Συγγραφέως
Ο όγκος και η
όλη εικόνα του όρους ενέπνεαν θαυμασμό
και εδημιούργησαν το πλήθος των
παραδόσεων από τις οποίες διεμορφώθη η
πλούσια ποικιλία των σχετικών μύθων.
Κατά παλαιάν συνήθειαν σε τμήματα του
χώρου εδίδοντο ονόματα μυθικών
προσώπων και ο Ταΰγετος έλαβε το όνομα
της Ταϋγέτης, η οποία ήταν μια από τις
κόρες του Άτλαντος και της Πληϊόνης.
Την πρώτη
μνεία του ονόματος Ταΰγετος την
βρίσκομε στο αρχαιότερο από τα κείμενα
της Ελληνικής Γραμματείας την Οδύσσεια
του Ομήρου. Στο ζ της Οδύσσειας ο στίχος
103 λέει «η κατά Τηΰγετον περιμήκετον ή
Ερύμανθον».
Βρίσκαμε
ακολούθως το όνομα στον Ηρόδοτο (ιν, 145)
«πλέοντες ες Λακεδαίμονα, ιζόμενοι δε
τω Τηϋγέτω πυρ ανέκαιον».
Στον
Στράβωνα διαβάζαμε: «Τούτων δε
υπέρκειται το Ταΰγετον έστι δ' όρος
μακρόν υπέρ της θαλάττης υψηλόν τε και
όρθιον». Στο Στράβωνα βλέπομε ότι
εξακολουθεί η χρήση του ουδετέρου
γένους, ο Ιωνικός όμως τύπος Τηΰγετον
έχει υποχωρήσει στον δωρικόν τύπον
Ταΰγετον.
Ο Ομηρικός
τύπος - περιμήκετον - διδακτικός για την
ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης εκφράζει
τη ζωηρή εντύπωση που προκαλούσε το
μέγεθος και η μεγαλοπρέπεια του όρους.
Η πρόθεση
περί επιτείνει τη σημασία του δευτέρου
συνθετικού παρά τον βαθμό εντάσεως που
εκφράζει το δεύτερο αυτό συνθετικό.
Το όνομα στα
κείμενα της αρχαίας Γραμματείας το
βρίσκαμε και στα τρία γένη.
Για την αρχή
του ονόματος δεν εδόθη ικανοποιητική
απάντηση. Πολλά τοπικά ονόματα
παρέλαβαν οι Έλληνες από τους
παλαιοτέρους κατοίκους της χώρας και
έχουν προελληνική προέλευση.
Ένα εκ των
ονομάτων αυτών θεωρείται και το όνομα
Ταΰγετος, για το οποίο διετυπώθη η
γνώμη ότι έχει Πελασγική την προέλευση.
Τύποι
αναφερόμενοι από τον λεξικογράφο
Ησύχιο οδηγούν στην άποψη ότι το όνομα
Ταΰγετος έχει Ελληνική την προέλευση,
δυνατόν δηλαδή να έχει σχέση με τους
τύπους «Ταΰς» μέγας, πολύς και «Ταΰσας»
μεγαλύνας πλεονάσας.
Στον Ησύχιο
βρίσκομε και τον τύπον «Ταϋγέταις
πύλαις ταις μεγάλαις.».
Οι τύποι
αυτοί τους οποίους έχει αποθησαυρίσει
ο Ησύχιος δείχνουν ότι το όνομα του
όρους Ταΰγετον το χαρακτηρισθέν από
τον Όμηρον «περιμήκετον» και από τον
Στράβωνα «μακρόν» δεν πρέπει να
θεωρηθεί άσχετον προς τους τύπους «Ταΰς»=μέγας,
πολύς και «Ταΰσας» μεγαλύνας,
πλεονάσας.
Τον Ταΰγετον
οι Μανιάτες αποκαλούν Μακρυνόν Ηλίαν.
Κατά τον Νηφάκο «Ταΰγετον
τον έλεγαν οι παλαιοί Σπαρτιάτες / και
Μακρυνόν τον λέγουσιν Ηλίαν οι
Μανιάτες».
Το Μακρυνόν
αυτό είναι μήπως κάτι διάφορον του
Ομηρικού «ττεριμήκετον» ή μήπως ο
Στράβων εκφράζει κάτι διάφορο όταν
λέει: «Τούτων δ’ υπέρκειται το
Ταΰγετον έστι δ' όρος μακρόν υπέρ της
θαλάττης υψηλό τε και όρθιον».
Το «επιμήκετον»
του Ομήρου και «μακρόν» του Στράβωνος
είναι βέβαιο ότι τονίζουν το αυτό
ιδιάζον γνώρισμα του Όρους υπερέχοντος
κατά τούτο των άλλων ορέων της
Πελοποννήσου. Εάν λοιπόν εντυπωσίαζε
το μήκος του όρους κατά την αναζήτηση
της αρχής του ονόματος Ταΰγετος δεν
πρέπει να αγνοηθεί ο τύπος «Ταΰς» με
τον οποίον δηλούται εντυπωσιακόν
μέγεθος.
Νομίζω ότι
και το Μακρυνός Ηλίας το αυτό δηλώνει
και όχι την πολύ απέχουσαν βουνοκορφήν.
Στους μέσους
χρόνους, καθώς πληροφορούμεθα από τον Κ.
Πορφυρογέννητον, το όρος ελέγετο
Πενταδάκτυλος.
Μέχρι τώρα
στη Μάνη το ψυχρό σπίτι, η ψυχρή θέση
λέγεται Πενταδάχτυλος. Από την
Ανατολική Μάνη τμήμα της κορυφής του
Ταϋγέτου δίνει την εικόνα κλειστού
χεριού, γροθιάς, και τα πέντε
αντερείσματα έδωσαν το όνομα
Πενταδάκτυλος.
Ανάργυρος Κουτσιλιέρης
|