Ανάμεσα στα έτη 1787-1792 διεξάγεται ο Β' Ρωσοτουρκικός πόλεμος. Η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1779) δεν έλυσε βέβαια το ανατολικό ζήτημα. Υπήρξε απλώς ένας σημαντικός σταθμός στην ιστορική διαδρομή του. Η Αικατερίνη Β’ εξακολούθησε να εμπνέεται από τα μεγαλεπήβολα επεκτατικά σχέδια της στη Βαλκανική. Αλλά και ο Σουλτάνος δεν ήταν διατεθειμένος να εφαρμόσει τους όρους της συνθήκης (Γιάννης Κορδάτος Ίστορ. Νεώτερης Ελλάδας Α' [1957] 262).

Μετά τα Ορλωφικά έγραψε αναίσχυντα στο Βολτέρο πως οι Έλληνες είναι «ανάξιοι της ελευθερίας», χωρίς αυτό να την εμπόδιση κάθε φορά που τα χαλούσε με τους Τούρκους, να προσφεύγει στη συνδρομή των Ελλήνων με αδίστακτες υποσχέσεις και βέβαια κάθε φορά στο τέλος να τους εγκαταλείπει. Αυτό έγινε και με τον Β' Ρωσοτουρκικό πόλεμο, όπου αναδείχτηκε μεγάλος και ένδοξος θαλασσομάχος ο Λάμπρος Κατσώνης.

Για το Λάμπρο Κατσώνη έχουν γραφτή πολλά. Η τελευταία φάση των θρυλικών καταδρομών του συνδέεται με τη Μάνη, που τότε ήταν ακόμη Μπέης ο Τζανέτος Γρηγοράκης.

Το 1792 η Ρωσία έκλεισε ειρήνη με τους Τούρκους στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας και εγκατέλειψε τους Έλληνες στη τύχη τους και η Αικατερίνη Β’, διέταξε τον Λάμπρο Κατσώνη να διακόψει τις καταδρομές του εναντίον των Τούρκων και τις εχθροπραξίες του με τον Τουρκικό στόλο. Ο Λάμπρος Κατσώνης τότε αρνήθηκε να υπακούσει στη διαταγή της αυτοκράτειρας και είπε την Ιστορική φράση.

«Αν η αυτοκράτειρα συνομολόγησε την ειρήνη της,
ο Κατσώνης δεν έκαμε ακόμη την δική του».

Με προκήρυξη του το Μάρτη του 1792 κατήγγειλε την αχαριστία της Τσαρίνας προς τους Έλληνες, τους οποίους καλούσε να τον ακολουθήσουν στη συνέχιση του πολέμου εναντίον των Τούρκων και να συνειδητοποιήσουν πώς μόνο με τις δικές τους δυνάμεις θα ελευθερωθούν.

Ο Λάμπρος Κατσώνης για να είναι πιο ασφαλής πήρε τα καράβια του και πήγε στο Πόρτο Κάγιο της Ανατολικής (προσηλιακής) Μάνης. Είχε μαζί του και τον ονομαστό κλέφτη Ανδρούτσο, το πατέρα του ήρωα του 1821 Οδυσσέα, με τα 500 παλικάρια του. Εκεί επισκεύασε το μικρό φρούριο πού ήταν πάνω απ' το λιμάνι και οχυρώθηκε γύρω-γύρω με κανονιοστοιχίες για να εξασφαλιστεί από κάθε εχθρική επίθεση.

Όλοι οι καπετάνιοι της Μάνης και οι κλέφτες του Μοριά του συμπαραστάθηκαν. Στο πλευρό του στάθηκε και ο φημισμένος κλέφτης Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης με τα παλικάρια του. Εδώ στο οχυρό του Πόρτο Κάγιου καταστρώθηκε ολόκληρο σχέδιο πολέμου εναντίον των Τούρκων κι εδώ ο Λάμπρος Κατσώνης-σύμφωνα με τις παραδόσεις της εποχής-ανακηρύχτηκε «Βασιλεύς της Σπάρτης».

Με ορμητήριο το Πόρτο Κάγιο της Μάνης, ο Κατσώνης δεν άργησε να γίνει με τις περίφημες καταδρομές του ο πιο ονομαστός κουρσάρος στο Αιγαίο και σ’ όλη τη Μεσόγειο. Μόνο τα βενετσάνικα καράβια σεβόταν. Καμιά άλλη σημαία δεν αναγνώριζε. Για τη Τουρκία φυσικά ήταν ένας εκτός νόμου επικίνδυνος πειρατής. Αλλά και για τους Γάλλους, εξαιτίας των εμπορικών συμφερόντων τους, το ίδιο. Ο Γάλλος Πρόξενος στα Εφτάνησα, Σαιν Σωβέρ, αγωνίστηκε για την εξόντωση του Λάμπρου Κατσώνη με πάθος. Στις ραδιουργίες και τις διώξεις του ο Κατσώνης απήντησε υπερήφανα:

«Δεν εξόπλισα πειρατές αλλά καταδρομείς εναντίον εχθρικού έθνους».

Στις 17/28.6.1792 κοινός Γαλλοτουρκικός στόλος επετέθη κατά του Κατσώνη στο Πορτοκάγιο. Η σύμπραξη των Γάλλων με τους Τούρκους ήταν περιστασιακή και έργο του Σαίν Σωβέρ. Το σχέδιο της πολιορκίας του μεγάλου θαλασσομάχου καταστρώθηκε από τους Γάλλους. Δύο ήμερες αργότερα στις 19/30.6.1792 έγινε κοινή απόβαση των Τουρκογάλλων. Οι Μανιάτες όμως και οι κλέφτες του Ανδρούτσου και οι άλλοι Μοραΐτες τους απέκρουσαν με γενική έφοδο (γιουρούσι).

Από 4.000 εχθρούς, μόνο κάπου 100 σώθηκαν με τρεις βάρκες. Τότε οι Τούρκοι βλέποντας πώς δεν μπορούσαν να συντρίψουν το Κατσώνη στο πεδίο της μάχης, σκέφτηκαν να εκβιάσουν τη σύλληψη του με την συνδρομή του Μπέη της Μάνης. Μεγάλο τούρκικο ασκέρι διατάχτηκε να κατέβει από το Μυστρά στη Μάνη. Συγχρόνως ο Καπουδάν πασάς κατέπλευσε στο Μαραθονήσι και αξίωσε από το Τζανέτμπεη Γρηγοράκη να συγκεντρώσει τους άντρες του και να επιτεθεί κατά του Λάμπρου Κατσώνη από την στεριά, απειλώντας τον πως αν δεν του φέρει το Κατσώνη και τους συνεργάτες του ζωντανούς ή νεκρούς, θα τον αφανίσει.

Ο Τζανέτμπεης έδειξε πώς κινείται αμέσως με τους Μανιάτες του. Είχε όμως με το Κατσώνη ιδιαίτερους δεσμούς και συνεχή επικοινωνία. Προσποιήθηκε πως βαδίζει εναντίον του, αλλά συγχρόνως τον ειδοποίησε με ένα έμπιστό του παπά για τη διαταγή του Τούρκου αρχιναύαρχου Χουσεΐν πασά και για την ανάγκη να εγκατάλειψη χωρίς αναβολή το Πορτοκάγιο. Ο παπάς έδειξε στον αρχικουρσάρο και τη διαταγή. Ο Λάμπρος Κατσώνης κατάλαβε σε πόσο δύσκολη θέση είχε περιέλθει ο φίλος του Μπέης.

Του απάντησε με ευχαριστήριο γράμμα και τον διαβεβαίωσε πως αποδέχεται τη συμβουλή του και ότι θα φύγει από τη Μάνη, ενώ τον παρακαλούσε να βοηθήσει με τα αναγκαία μέσα τους αξιωματικούς και τους άνδρες του. Στη σύσκεψη που έγινε στο επιτελείο των πολιορκημένων όλοι συμφώνησαν πως η επέμβαση της Γαλλίας επέβαλλε τη διακοπή κάθε παραπέρα αντίστασης αφού η παράταση της θα είχε ως μόνο αποτέλεσμα την άσκοπη αιματοχυσία.

Το ίδιο βράδυ ο Λάμπρος Κατσώνης έχοντας μαζί του τον αξιωματικό Κ. Ζέρβα και έντεκα ναύτες κατάφερε μέσα στο πυκνό σκοτάδι να περάσει ανάμεσα από τον εχθρικό στόλο και να φθάσει στα Κύθηρα κι από εκεί στην Ιθάκη. Οι στρατιώτες του κι οι άλλοι αξιωματικοί του σκόρπισαν στη Μάνη και κρύφτηκαν στα σπίτια των Μανιατών που τους περιποιήθηκαν και τους διευκόλυναν τη φυγή.

Έτσι, όταν έφτασαν οι Μανιάτες του Τζανέτμπεη στο λιμάνι του Πόρτο Κάγιο βρήκαν μόνο τα πλοία της αρμάδας του Λάμπρου Κατσώνη και τα απεγύμνωσαν από τα εξαρτήματά τους και τον οπλισμό. Η εκστρατεία εναντίον του Κατσώνη είχε στοιχίσει στους Τούρκους 6.000 στρατιώτες με μόνο λάφυρο τα εντελώς άδεια πλοία.

Όσο για τον Ανδρούτσο και τα παλικάρια του, διέσχισαν ολόκληρη τη Πελοπόννησο και πέρασαν στη Στερεά Ελλάδα, πολεμώντας σαράντα μερόνυχτα εναντίον χιλιάδων Τούρκων. Από τη πλευρά του ο Τζανέτμπεης έκαμε ότι μπορούσε για τη διάσωση του Ανδρούτσου. Η παράδοση επίσης αναφέρει πως η διαφυγή του Ανδρούτσου, έγινε με τη συμπαράσταση και τη κάλυψη του διάσημου κλέφτη της Μάνης Καπετάν Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη.