Παναγιώτης Κουμουνδούρος

Ο Παναγιώτης Κουμουνδούρος ή Κουμουντουράκης, ήταν καπετάνιος της περιοχής του Σταυροπηγίου και πρόγονος του μετέπειτα Πρωθυπουργού της Ελλάδας Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. Διαδέχτηκε το Τζανέτο Γρηγοράκη, ως Μανιάτμπεης το 1798 και παρέμεινε μέχρι το 1803.

Έχοντας την εύνοια των Τούρκων, εγκαταστάθηκε στην ηγεμονία με τη προστασία Τούρκικων πολεμικών. Τρεις καπεταναίοι, ο Γεωργάκης Τρουπάκης - Μούρτζινος της Ανδρούβιτσας, ο Χριστόδουλος Χρηστέας της Πλάτσας και ο Γιωργάκης Κυβέλος της Μηλιάς, αρνήθηκαν να τον αναγνωρίσουν Μπέη τους. Αντιστάθηκαν ενόπλως στην ανάδειξη του και στη Σκαρδαμούλα έγινε φονική μάχη με τους Τούρκους. Η μάχη χάθηκε για τους Τούρκους, αλλά ο Κουμουντουράκης παρέμεινε Μανιάτμπεης ως το 1803 και οι καπετάνιοι που αντιστάθηκαν κατέφυγαν στη Ζάκυνθο.

Το τέλος του υπήρξε οικτρό, γιατί κηρύχτηκε έκπτωτος, είτε λόγω της κατηγορίας της συμμετοχής του σε πειρατική επιδρομή κατά αυστριακού πλοίου, είτε διότι ενίσχυσε την επαναστατική εξέγερση των Μανιατών, της οποίας υποκινητής ήταν ο πρώην Μπέης της Μάνης. Πρόβαλλε αντίσταση στο κάστρο της Ζαρνάτας, όπου τον βοήθησε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, εξαιτίας της φιλίας τους και μετά τη παράδοσή του, φυλακίστηκε στο περιώνυμο Μπάνιο της Πόλης, όπου και πέθανε.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης περιγράφει την ανάμιξή του στη Μανιάτικη εμφύλια διένεξη:

«H Μάνη εφθόνησε το Μπέη, ήλθε και ο Σερεμέτ Μπέης, δια να βάλουν τον Αντωνόμπεη Γληγοράκη. Ήλθε ο Μπέης ο Κουμουντουράκης εις την Καλαμάτα με εξήντα ανθρώπους, εγώ είχα δεκαοκτώ. Με εμπόδιζαν να βοηθήσω τον Κουμουντουράκη, αλλά έπρεπε να τον βοηθήσω εξ αιτίας της φιλίας. 3000 Τούρκοι και Μανιάται πηγαίνουν κατά του Κουμουντουράκη. Βλέπω μικρά μπαϊράκια εις ταις Καπετανίαις (ψυχικό)·συμβούλευσα να μην πάμε μέσα εις την Μάνη, ηθέλαμε να πιάσωμε το κάστρο του Κουμουντουράκη τέσσαρες ώραις μακρυά από την Καλαμάτα. Οι Καπετανάκηδες και άλλοι Μανιάταις μας πολέμησαν, ελαβώθηκα ... το άλογον…λάφυρα...πιάνομεν ένα πύργον...ο Κουμουντουράκης.

Επιάσαμε τον πύργον, έπειτα δια νυκτός ανέβημεν εις το Κάστρο. Οι πατσαούραις (της λαβωματιάς) ήτον μέσα. Ο Παναγιώτης Μούρτζινος και ο Χρηστέας, φίλοι πατρικοί, τους γράφω ένα γράμμα, με κάθε συμβιβασμό να έβγω, να υπάγω εις την Μάνην να γιατρευθώ. Οι Μούρτζινοι λέγουν εις τον Σερεμέτ Μπέη να εβγάλουν τους κλέφταις για να αδυνατήση ο Κουμουντουράκης, και έτσι εγέλασαν τον Σερεμέτ μπέη να έβγω εγώ από μέσα, και μου είπαν να έβγω με όλους μου τους ανθρώπους, ανέβαλα δια να έβγουν και οι άνθρωποι μου. Έκαμε τραττάτο, εβγήκαν οι δικοί μας. Ο Κουμουντουράκης επαραδόθηκε και τον πήρε η αρμάδα σκλάβον».