Του Δήμου Μέξη

Στη Μάνη συνυπήρξαν και γεφυρώθηκαν οι αντιθέσεις κοσμοϊστορικών εποχών.

ε) Η ατομιστική αντίληψη της ζωής και ο τοπικισμός με την προσφορά στην εθνεγερσία.

στ) Η μισθοφορική ψυχολογία και το εθνικό χρέος.

ζ) Οι κοινωνικές αντιθέσεις και η κοινωνική αλληλεγγύη των ταξικών εχθρών στην πάλη με τους εχθρούς των εχθρών τους.

η) Το άγραφο με το γραπτό δίκαιο.

θ) Τα έθιμα και οι παραδόσεις με τις επιταγές του νεοελληνικού κράτους.

ι) Τα «προνόμια» των ολίγων - ισχυρών και η κεντρική πολιτική εξουσία.

κ) Η «άγνωστη» κι «απομονωμένη» Μάνη και οι γνωριμίες της και οι δεσμοί της με όλους και με όλα (κράτη, κυβερνήσεις, πράκτορες, κατασκόπους, επαναστατικές οργανώσεις, ρεύματα ιδεών, καταδρομείς, κλεφταρματωλούς κ.λπ.).

Αυτά είναι τα γνωρίσματα της Μάνης. Η ερμηνεία τους ανήκει μόνο στην κοινωνιολογική ιστοριογραφία. Και συνδέεται με την ανάγκη μιας γενικής ιστορίας της Μάνης.

Είναι ένα ορεινό φυσικό οχυρό με φαράγγια και κλεισούρες, εντελώς γυμνό και άδενδρο, άνυδρο, άκαρπο κι αλίμενο, όλο απότομους βράχους γιγαντιαίων διαστάσεων μέσα στη γύρω θάλασσα και πελώριες πέτρες φυτρωμένες στο λιγοστό χώμα της διψασμένης γης. Το πράσινο εδώ εξαντλείται χωρίς ζωηρά χρώματα στις αναιμικές ελίτσες και τις φραγκοσυκιές που καλύπτουν ένα μέρος των κλυτίων και των υπωρειών του Ταΰγετου καθώς καταλήγει στο Ταίναρο. Τραχύς ο αγώνας των ανθρώπων - ιδιαίτερα της Μέσα Μάνης - μ' αυτόν τον φτωχό κι απρόσφορο σε καλλιέργεια τόπο. Η άγονη γη υπήρξε πάντοτε για τους Μανιάτες μεγάλος καημός. Αμετάβλητο εκ καταβολής στα ιδιότυπα στοιχεία του το φυσικό τοπίο της Μάνης. Πρόβλημα μέγα η ζωή εδώ.

(Η μετανάστευση των Μανιατών εξηγείται από το πάθος τους να εξασφαλίσουν ανθρώπινο μόνιμο βίο, σπίτια, καλλιεργήσιμες γαίες, απαλλαγή φόρων, θρησκευτική ελευθερία κ.λπ.).

Η κοινωνική οργάνωση της πατριάς με τον αυστηρό αιματοσυγγενικό δεσμό και την αρρενογονία. Πλήρης έλλειψη πολιτικής και διοικητικής ενότητας. Μονάδα υπέρτατη στο χώρο του ιδιωτικού και δημοσίου βίου: η Μανιάτικη οικογένεια με το πυργόσπιτο και τα εμπειροπόλεμα μέλη της. Το άγραφο δίκαιο του ισχυρού, αναπλήρωνε την απουσία γραπτών νόμων. Οι διαρκείς οικογενειακές αντεκδικήσεις κατέληξαν να διαμορφώσουν ένα είδος «διεθνών» σχέσεων μεταξύ των γενιών της Μάνης. Μια κοινωνική διαφοροποίηση σε ταξικές διακρίσεις ανάμεσα στους οικονομικά ισχυρούς κι ευγενείς χωροδεσπότες (=Νικλιάνους) και στο πλήθος του λαού των δουλοπάροικων και των υποτακτικών (=φαμέγιων ή αχαμνόμερων), η υποδομή. Όλα αυτά ανέπτυξαν κατά περιοχές μια μεγάλη ποικιλία αυστηρών εθίμων και ηθών με κύριο γνώρισμα την αυτόνομη και ανεξάρτητη ζωή των αντιμαχομένων γενιών που μέσα από τα πυργόσπιτα με τα κανόνια και τις οχυρώσεις - για τις διαρκείς οικογενειακές αντεκδικήσεις αλλά και για τους κοινούς εχθρούς του γένους των Ελλήνων - έδιναν τον τόνο στον «εν συγχύσει» ιδιωτικό και δημόσιο βίο των Μανιατών.

Μέσα σε τέτοιους ειδικούς φυσικούς και ιστορικούς όρους διέπλασαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους οι Μανιάτες.

Είναι γεγονός, πως σ' αυτόν τον απρόσιτο και δύσβατο τόπο με τον λιτό και αυτόνομο βίο των φημισμένων για την πολεμική τους τέχνη και την ανδρεία τους κατοίκων του, το πνεύμα της ελευθερίας διατηρήθηκε ακατάλυτο αιώνες και αιώνες. Στα χρόνια της δουλείας του γένους των Ελλήνων (1453-1821) από τη Μάνη ξεκίνησαν οι εθνικοί αγώνες - οι μεγάλοι, οι υπεύθυνοι, οι ωραίοι και οι συνεπείς. Κι εδώ βρήκαν ασφαλές καταφύγιο όλοι οι κατατρεγμένοι της Οθωμανικής τυραννίας. Σε μια εποχή που ο συντελεστής «Ελλάς» στην πολιτειακή του έννοια ήταν ανύπαρκτος και το νεοελληνικό έθνος σε κατάσταση διαδικασίας σχηματισμού, η Μάνη με τις εξεγέρσεις της και την ελεύθερη γη των απάτητων βουνών της, υπήρξε η Ελλάδα και η ιστορική της συνέχεια α) για τους Έλληνες, β) για τους Ευρωπαίους και τους ανατολικούς, γ) για τους Τούρκους.

Οι δεσμοί της Μάνης με την κοσμογονική περίοδο τεσσάρων αιώνων (1453-1821) ήταν καταλυτικοί. Η Μάνη έζησε πάντοτε στο κέντρο όχι μόνο τα ελληνικά αλλά και τα διεθνή ενδιαφέροντα όλων των μεγάλων εποχών.

Δήμος Μέξης