Από το βιβλίο του Γ. Α. Μαραβελέα, «ΠΡΑΣΤΕΙΟ, Μια αγνοημένη μικρογραφία του Μυστρά», Αθήνα 1981

Από το 1645, πού άρχισε ο αποφασιστικός πόλεμος Τούρκων και Βενετών στην Κρήτη, επικράτησε στη Μάνη σχετική ησυχία, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα 1659, οπότε έφτασε εκεί ο Μοροζίνι¹ ο οποίος, έχοντας: μαζί του και τον έκπτωτο πατριάρχη Ιωαννίκιο, ξεσήκωσε τους Μανιάτες κατά των Τούρκων, για να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στο μέτωπο της Κρήτης.

Όταν όμως τελείωσε ο πόλεμος, με αποτέλεσμα την επικράτηση των Τούρκων και έφυγε ο Βενετικός στόλος, οι Μανιάτες αναγκάστηκαν να δηλώσουν υποταγή στον Αλή πασά, πού είχε κατέβει στις Κιτριές με 10.000 στρατό και εντολή να χτίση τρία κάστρα στη Μάνη, ένα από τα οποία ήταν και της Ζαρνάτας στα δυτικά της όρια. Αλλά, μόλις είχε τελειώσει το χτίσιμο στο φρούριο της Ζαρνάτας, φάνηκαν στο λιμάνι των Κιτριών 7 γαλέρες των Ιπποτών της Μάλτας και 4 ακόμη με το διάσημο Γάλλο κουρσάρο Κριβελλιέ. Τότε οι Μανιάτες ξεσηκώθηκαν και πάλι και το πολιόρκησαν. Η πολιορκία κράτησε τρεις μήνες, οπότε έφτασε καινούρια Ισχυρή δύναμη τούρκικου στρατού και στόλου, έδιωξε τις γαλέρες και ανάγκασε τους Μανιάτες να υποχωρήσουν στο εσωτερικό.

Τότε οι τουρκιές δυνάμεις, ανενόχλητες πλέον, αποβιβάστηκαν στη Μάνη, άρχισαν τις σφαγές και λεηλασίες και έκαψαν τα χωριά Ζαρνάτα και Πραστείο². Και για μεν το πρώτο χωριό η καταστροφή του φαίνεται κάπως φυσική, αφού βρισκόταν ακριβώς κάτω από το πολιορκούμενο κάστρο. Το να ξεκινήσει όμως ο τουρκικός στρατός από τις Κιτριές οπού αποβιβάστηκε και να περπατήσει τουλάχιστο 30 χιλιόμετρα στο κακοτράχαλο έδαφος της Μάνης, περνώντας δεκάδες κατοικημένους τόπους, για να καταλήξει στο Πραστείο και να το κάψει είναι πραγματικά εκπληκτικό. Φαίνεται ότι η εκδικητική αυτή μανία των Τούρκων κατά του Πραστείου οφείλεται στο ότι το χωριό τούτο αποτελούσε σημαντική εστία αντίστασης εναντίον τους. Ίσως ακόμη, στο ότι δεν είχανε ξεχάσει την πανωλεθρία πού έπαθαν εκεί κατά την πρώτη τους επιδρομή, στα 1615.

Πάντως οι κάτοικοι του Πραστείου, τρομοκρατημένοι οπό την επικράτηση των Τούρκων και τις άγριες διαθέσεις που έδειχναν εναντίον του, αποφάσισαν να μεταναστέψουν στις Ισπανικές κτήσεις της Νότιας Ιταλίας. Μια νύχτα λοιπόν, στα τέλη του 1674, ξεκίνησαν τρεις φρεγάτες Πραστιώτικες και μια Ζακυθινιά από το Πόρτο - Καλαμίτσι για το Πρίντεζι, μεταφέροντας πολλές οικογένειες του χωριού (συνολικά 175 άτομα) . Ύστερα από μεγάλες περιπέτειες οι μετανάστες αυτοί κατόρθωσαν να φτάσουν στο Πρίντεζι. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Μοττόλα, πού αποτελούσε φέουδο του δούκα της Μαρτίνα. Όταν όμως αργότερα δέχτηκαν ισχυρές πιέσεις από τον καθολικό επίσκοπο του Τάραντα Della Quarda, που αξίωσε από αυτούς να απαρνηθούν την ορθοδοξία και να προσχωρήσουν στο δυτικό δόγμα, προτίμησαν να εγκαταλείψουν τη Μοττόλα και να καταφύγουν, το 1675, στο μακρινό Tricarico³.

Δεύτερη μετανάστευση Πραστιωτών αναφέρεται σε συμβολαιογραφικό έγγραφο που υπογράφτηκε στη Ζάκυνθο, στις 19 Σεπτεμβρίου 1674, με το Γερώλυμο δε Άτζιολι, σύμφωνα με το οποίο ο πλοίαρχος αυτός αναλάμβανε να μεταφέρει εποίκους από το Πόρτο - Καλαμίτσι στον Τάραντα ή τΟο 'Ότραντο. Πρόκειται για 165 ακόμη μετανάστες οι οποίοι όπως αναφέρει ο ίδιος καθολικός επίσκοπος Della Quarda, έφτασαν στην περιοχή της εκκλησιαστικής του διοίκησης το Φεβρουάριο του 1675.

Πολύτιμες ειδήσεις για την τύχη των Πραστιωτών της πρώτης και της δεύτερης αποστολής που συγκεντρώθηκαν στον Τάραντα βρίσκομε σε νεώτερη σχετική μελέτη⁴.

Έτσι μαθαίναμε ότι, στις 25 Μαρτίου 1677, ο λατίνος αρχιεπίσκοπος του Tricarico Gaspare Toralto διαβιβάζει στην προϊστάμενή του αρχή κατάσταση απογραφής των Πραστιωτών που έφυγαν από τη Mottola και εγκαταστάθηκαν στην πόλη του τον Αύγουστο του 1675. Τους μετανάστες αυτούς συνόδευε και κάποιος παπάς, που ονομαζόταν Ιωάννης Καρβέλας η Καρβελάς. Το ποίμνιο του παπά Γιάννη αποτελούσαν την εποχή της απογραφής οι ακόλουθες 18 οικογένειες, πού αριθμούσαν συνολικά 73 ψυχές:

1) Κορβελάς Ιωάννης ιερέας με το γιο του και την κόρη του. 2) Καρβελάς Calamone, με τη γυναίκα του και τον αδελφό του. 3) Καρβελάς Νικολός, με τους τρεις γιους και τις δυό κόρες του. 4) Μελισσηνός Κωνσταντίνος, με τη γυναίκα του και το γιο του. 5) Μουζίνος ή Μουζίνας Ηλίας, με τη γυναίκα του, την αδελφή του, το γιο του και την κόρη του. 6) Πρόβαλης Νικολός με τους τρεις γιους του. 7) Πούργαλης Χριστόφορος, με τη γυναίκα του και το γιο του. 8) Πούργαλης Δημητράκης, με την γυναίκα του και τους τρεις γιους του. 9) Πούργαλης Ιωάννης, με τη γυναίκα του και την κόρη του. 10) Πουργαλίτσα Διανόρα, χήρα, με τρεις κόρες της. 11) Πουργαλίτσα Μαρία, χήρα, με τους δυο γιους της και τις τρεις κόρες της. 12) Ταβουλάρης Θοδωράκης, μ' ένα γιο και δύο κόρες. 13) Θοδωρίτσα Ειρήνη, χήρα, με την κόρη της. 14) Θοδωρίτσα Σουλτάνα, με τους δύο γιους και τις δύο κόρες της. 15) Τούσνενα Μαρία, χήρα, με τους δύο γιους της. 16) Τουπλής Χριστόφορος, με τη γυναίκα του, τους δύο γιους και τις δύο κόρες. 17) Τουπλής Ιωάννης, με τη γυναίκα του. 18) Τουπλής Μαριανός, με τη γυναίκα του, την κόρη του και τους τρεις γιους του.

Οι Πραστιώτες πού μετακινήθηκαν από την Mottola τον Αύγουστο του 1675 ήσαν βέβαια πολύ περισσότεροι. Είναι φυσικό όμως, στο διάστημα των είκοσι μηνών πού πέρασαν από τον Αύγουστο του 1675 μέχρι το Μάρτη του 1677, που έγινε η απογραφή, να πέθαναν μερικοί. Οπωσδήποτε όμως αυτοί που καταγράφτηκαν δεν πρέπει να αποτελούν ποσοστό μεγαλύτερο από το ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού. Για τα υπόλοιπα τρία τέταρτα, ανάμεσα στα οποία είναι και ο πρόκριτος Θοδωρής Πούργαλης του Τζανέτου με την οικογένειά του, δεν διασώθηκαν στοιχεία σχετικά με την τύχη τους. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι μεγαλύτεροι πέθαναν και από τους υπόλοιπους άλλοι εγκαταστάθηκαν σε γειτονικές περιοχές, ενώ άλλοι ασπάστηκαν το καθολικό δόγμα και αφομοιώθηκαν με το ιταλικό περιβάλλον. Άλλως τε, την ίδια τύχη είχαν και εκείνοι που πεισματικά έμειναν προσκολλημένοι στην ορθοδοξία. Όταν, το Δεκέμβρη του 1675, πέθανε ο ιερέας τους Ιωάννη; Καρβελάς και έμειναν χωρίς ορθόδοξο κληρικό, ο καθολικός επίσκοπος αξίωσε επίμονα απ’ αυτούς να ασπαστούν το καθολικό δόγμα, πράγμα το οποίο τελικά πέτυχε. Έτσι οι 340 Πραστιώτες⁵, αυτοί που σε δύο κύματα συγκεντρώθηκαν στην περιοχή του Τάραντα, μαζί με την Ορθοδοξία έχασαν τον εθνισμό, τη γλώσσα τους και σιγά-σιγά αφομοιώθηκαν με τους ντόπιους. Σήμερα στην περιοχή δεν σώζεται ούτε μακρινή ανάμνηση της ελληνικής καταγωγής τους, πολύ δε λιγότερο της καταγωγή: τους από το Πραστείο.

Εκτός από τις μεταναστεύσεις αυτές, πολλές άλλες αναφέρονται στα αρχεία της Βενετίας και τις εργασίες εκείνων πού ασχολήθηκαν με την ιστορία της Μάνης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Όλες αυτές, εκτός από την μετανάστευση στην Κορσική, που οφείλεται σε εσωτερικές διαμάχες ανάμεσα στις ντόπιες πολεμικές οικογένειες, είχαν αιτία την αδιάκοπη άνιση πάλη των Μανιατών με τους Τούρκους, η οποία, όταν κατέληγε σε ήττα των Μανιατών, πληρωνόταν με τρομερές υλικές καταστροφές και ανθρώπινες θυσίες.

Παραπομπές
1. Φραγκίσκος Μοροζίνι (1618—1694). Βενετός ναύαρχος και κατόπι δόγης. Έμεινε γνωστός στην ιστορία από τις πολλές επιτυχείς επιχειρήσεις του κατά των Τούρκων. Κυρίεψε ολόκληρη σχεδόν την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίο και την Αθήνα, κατά την πολιορκία της οποίας καταστράφηκε ο Παρθενώνας (στις 26 Σεπτεμβρίου 1669). Από τις πολλές επιτυχείς πολεμικές επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο αποκλήθηκε «Πελοποννησιακός».
2. Κων. Μέρτζιου, «Η Μάνη στα αρχεία της Βενετίας». Περ. «Λακωνικαί Σπουδαί», τόμος 1^ος Σελ. 87.
3. Ι. Κ. Χασιώτη. Ελληνικοί αποικισμοί στη Νεάπολη. Περιοδ. «Ελληνικά», Τόμ. 22. Σελ. 116—162.
4. Ζαχαριά Τσιρπανλή. Οι Μανιάτες της Τοσκάνης και του Τάραντα. Περιοδικό «Λακωνικαί Σπουδαί», Τόμος 4ος 1979. Σελ. 105—159.
5. Ζαχ. Τσιρπανλή. ο.π. Σελ. 157.