Γυναίκες ηρωίδες
Από το βιβλίο του Γιάννη Ρουμελιώτη «Γυναίκες της Λακωνίας και της Μάνης όλης», εκδόσεις «ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ», Αθήνα 2002.
Στα τετρακόσια χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς, τη Μάνη την πυρπολούσαν οι φλόγες ενός ασίγαστου πολέμου. Στη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821, οι Μανιάτες με την πολεμική τους εμπειρία και με την αποδεδειγμένη ανδρεία τους, θα ενθαρρύνουν τους άλλους μαχητές, θα τους διδάξουν, θα τους βοηθήσουν, σαν αρχηγοί, αλλά και σαν απλοί αγωνιστές.
Η Μάνη θα μείνει ένα απόρθητο φρούριο και ο Γέρος του Μοριά θα πει στον Άμιλτον «... Εμείς συμβιβασμό ποτέ δεν κάναμε με τους Τούρκους. Άλλους έκοψε, άλλους σκλάβωσε με το σπαθί, και άλλοι, καθώς εμείς, εζούσαμε ελεύθεροι, από γενεά σε γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμιά συνθήκη δεν έκανε, η φρουρά του είχε παντοτεινό πόλεμο με τους Τούρκους και δυο φρούρια ήταν πάντοτε ανυπότακτα: η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά» (Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής, 3ος τ. σελ. 150).
Σε μια τόσο μεγάλη και αδιάκοπη πάλη των Μανιατών, δίπλα στον άντρα, στον αδελφό, στον πατέρα, στο παιδί, παίρνανε μέρος πάντοτε και οι γυναίκες της Λακωνίας. Και πολλές χωρίς τους δικούς τους, γιατί λείπανε στη μάχη, μακριά. Και πολέμησαν με γενναιότητα απαράμιλλη. Με αυταπάρνηση: «Αι γυναίκες παρηκολούθουν τους άνδρες εις την μάχην, διατηρήσασαι τας αρετάς των αρχαίων Σπαρτιατισσών» (Ραφενέλ. Ιστορία των Νεωτέρων Χρόνων σελ. 102).
Και είναι χιλιάδες οι γυναίκες της Λακωνίας που πολεμώντας τους καταχτητές είτε με τα όπλα, είτε με τα ξύλα, είτε με τα δρεπάνια και τα κλαδευτήρια, βρήκαν ηρωικό θάνατο, γνωστές και άγνωστες στην Ιστορία. Γυναίκες, που τους φλόγισε το νου και την καρδιά η πίστη η τρανή, πως είχαν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερες, και ότι για την ελευθερία κάθε άνθρωπος και τη ζωή του ακόμη έχει χρέος να προσφέρει.
Στην Καστανιά, στη Βέργα Αλμυρού, στο Διρό, στην Τσεσφίνα, στον Πολυάραβο, στο Βαλτέτσι, στην Τριπολιτσά, στα Τρίκορφα, στα Μοθωκόρωνα, στην Εύβοια, στο Πέτα, στην Κολτσουνα, στην Ανδρούβιστα, στις Κιτριές, στο Βρονταμά, στη Κρεμμαστή και σε τόσες άλλες μάχες πήραν μέρος γυναίκες της Λακωνίας. Και όπως ήταν επόμενο, πολλές σκοτώθηκαν πολεμώντας, πολλές αιχμαλωτίστικαν και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου.
Ας θυμηθούμε εδώ μερικά ονόματα τέτοιων ηρωίδων της Μάνης και της Λακωνίας, που διέσωσε η ιστορική ή η στοματική παράδοση και ας είναι αυτές οι μνήμες οι ιερές σαν το ελάχιστο δείγμα της μεγάλης ευγνωμοσύνης που οφείλουμε. Η Γερακάρη, η Κόρη του Παναγιώταρου Βενετσανάκη Μαρία, η Πανώρια Βοζίκη, η Αναειπόνυφη, η Ιωάννα Γιατράκου, η Πολυξένη Καβάκου·η Ελένη Λαμπροπούλου, η Δημητράκαινα Πικολάκαινα, η Σταυριάνα Σάββαινα, η Κωνσταντίνα Ζαχαριά, οι Ροζιάνισσες - Σταθιάνισσες, και ακολουθούν η Γραφάκαινα, η Διακουμάκαινα, η Καλοειδίνα, η Πατσουράκαινα, οι Ρουμελιώτισσες, η Ρογκάκαινα, η Μιχαήλαινα και τόσες άλλες, που σαν απόγονες των Αρχαίων Σπαρτιατισσών, αποδείχτηκαν αντάξιες του Ιστορικού τους χρέους.
Τέτοιες στάθηκαν οι γυναίκες της Λακωνίας στον αγώνα για την Ελευθερία. Και για να θυμηθούμε τα λόγια μιας από τις μεγάλες ηρωίδες της Λακωνίας της Σταυριάνας Σάββαινας: «Το στάδιον της πολεμικής δόξης είναι βέβαια κατά φυσικόν λόγον μόνον δια τους άνδρας, όταν όμως είναι λόγος περί σωτηρίας της Πατρίδος, όταν όλη σχεδόν η φύση συντρέχει προς υπεράσπισίν της αι γυναίκες της Ελλάδος έδειξαν πάντοτε, ότι έχουν καρδίαν να κινδυνεύουν συναγωνιζόμεναι ως οι άνδρες, ημπορούν να ωφελήσουν μεγάλως εις τας πλέον δεινάς περιστάσεις»».
