Αλεπότρυπα: Ένα από τα περίφημα σπήλαια του Δυρού, 82χλμ. ΝΔ του Γυθείου. Προϊστορικό σπήλαιο με συνολικό μήκος στοών 600μ., πλάτους 100μ. και ύψους 30μ. Τα τελευταία 40μ. καλύπτονται από λίμνη πλάτους 25 μ. και βάθους 5-9 μ. Στολίζεται με σταλαχτίτες και σταλαγμίτες και το εσωτερικό του διαρρυθμίζεται με στοές.

Οι στοές οδηγούν στις αίθουσες: Θάλαμος της Ελιάς, Κρυστάλλινη βροχή, Θάλαμος των βράχων, Τόπος Λατρείας, Βασιλικός εξώστης, Μεγάλη Σάλα, Μεγάλη Λίμνη, Κρυφός διάδρομος, Λαξευτή σκάλα και Διάθλαση.

Ανακαλύφτηκε τυχαία το 1958, από το κ. Αποστόλη Λαμπρινάκο, ο οποίος κατά τη διάρκεια κυνηγιού, είδε το σκύλο του να ακολουθεί μια αλεπού που χάθηκε σε μια τρύπα. Ο σκύλος εμφανίστηκε αργότερα βρεγμένος και αυτό ήταν η αιτία της ανακάλυψης του σπηλαίου.

Οι έρευνες από το 1958 των σπηλαιολόγων Ιωάννη και Άννας Πετροχείλου και της Σπηλαιολογικής Εταιρείας, έφερε στο φως εργαλεία λίθινα και οστέινα του προϊστορικού ανθρώπου, όπλα, αγγεία και ανθρώπινους σκελετούς, δόντια κεράτων, ζώων, κοσμήματα κ.ά. Οι έρευνες συνεχίστηκαν το 1970, από τον έφορο κ. Γ. Παπαθανασόπουλο.

Αυτά τα προϊστορικά ευρήματα μαρτυρούν τη ζωή προϊστορικών ανθρώπων της νεώτερης παλαιολιθικής μέχρι τη νεολιθική εποχή. Το 1967 ανακαλύφτηκαν βραχογραφίες πρωτόγονων ανθρώπων.

Το Νοέμβριο του 1993, η ανασκαφική έρευνα του Αρχαιολόγου κ. Γ. Παπαθανασόπουλου, αποκάλυψε ένα εντυπωσιακό ταφικό φαινόμενο, μια ομαδική ταφή σε βάθος 4 μ. στην ερευνητική τομή της αίθουσας Β’ που βρέθηκε και ο σκελετός νέας γυναίκας σε βάθος 1,5 μ. Πρόκειται για τρεις σκελετούς ενηλίκων, οι οποίοι ήταν σκεπασμένοι με πέτρες.

Πολλά ευρήματα βρίσκονται στο Μουσείο της Σπάρτης, ενώ το νεολιθικό Μουσείο του Δυρού περιέχει εκθέματα αποκλειστικά από μία γεωγραφική και πολιτισμική ενότητα. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο, ως κατοικία, ως εργαστήριο, ως απέραντη αποθήκη αγαθών και παράλληλα ως νεκροταφείο και τόπος λατρείας.

Πόλος έλξης για την εγκατάσταση του ανθρώπου στο σπήλαιο, ήταν το άφθονο πόσιμο νερό της λίμνης που υπάρχει στο εσωτερικό του. Μία ομάδα νεολιθικών ναυτικών που παρέπλεαν τον κόλπο του Δυρού στο ταξίδι τους για τη Μήλο, προκειμένου να εφοδιαστούν οψιδιανό, το πολύτιμο αυτό σκληρό ηφαιστειογενές υλικό, κατάλληλο για την κατασκευή εργαλείων και όπλων, φαίνεται ότι προσάραξαν εδώ, εντόπισαν το νερό και εγκαταστάθηκαν στο σπήλαιο και στην περιοχή.

Η νεολιθική κοινότητα στο Δυρό αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Νεότερης και Τελικής Nεολιθικής περιόδου (4.800-3.200 π.Χ.).

Η ζωή της κοινότητας διακόπηκε απότομα από ισχυρό σεισμό, που είχε αποτέλεσμα να φράξει η είσοδος του σπηλαίου. Οι εγκλωβισμένοι στο σπήλαιο πέθαναν από την πείνα, ενώ όσοι βρέθηκαν στο ύπαιθρο εγκατέλειψαν την περιοχή γιατί στερήθηκαν το πόσιμο νερό.

Σύνδεσμοι
1. Υπουργείο Πολιτισμού
2. Σύλλογος Λακώνων Επιστημόνων