Ο
Σταυρός Χ. Σκοπετέας γεννήθηκε στις 29
Ιουλίου 1908 στο Εξωχώρι Καρδαμύλης (Έξω
Μάνης). Μετά τη συμπλήρωση των
εγκυκλίων μαθημάτων του στη Καλαμάτα
σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του
Πανεπιστημίου Αθηνών. Διορίσθηκε το 1933
υπάλληλος της Βιβλιοθήκης της Βουλής,
όπου τη διεύθυνση της οποίας ανέλαβε το
1954.
Το 1957, μετά από
πρόσκλήση της Αμερικανικής Κυβέρνησης,
πήγε στις Ηνωμένος Πολιτείας Αμερικής
και επισκέφθηκε βιβλιοθήκες και άλλα
επιστημονικά ιδρύματα.
Υπήρξε ιδρυτικό
μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών
Σπουδών, μέλος της Επιστημονικής
Εταιρείας, της Γλωσσικής Εταιρείας, της
Λαογραφικής Εταιρείας και του
Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών. Επίσης
ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου
του Τζαννείου Νοσοκομείου Πειραιά και
«ήτο ακόμη η ψυχή του τοπικού Συλλόγου
Ανδρουβίστης, συντελέσας τα μέγιστα
στον εξωραϊσμό και την ύδρευση της
γενέτειράς του».
Ο Σκοπετέας δεν ήταν
μόνο ο άριστος διοικητικός υπάλληλος,
αλλά και επιστήμονας, ερευνητής,
συγγραφέας, που αγάπησε το βιβλίο και
βοηθούσε τους αναγνώστες και τους
ερευνητές.
Το συγγραφικό του
έργο περιλαμβάνει κυρίως ιστορικές και
φιλολογικές μελέτες, του νεώτερου
Ελληνισμού.
Οι φιλολογικές του
μελέτες είναι λίγες και αναφέρονται
στον Ψυχάρη και στο Παλαμά, στη γέννηση
και διαμόρφωση του Χρονογραφήματος ως
είδους λογοτεχνικού και στα έργα των
αδελφών Σπήλιου και Κώστα Πασαγιάννη,
οι οποίοι κατάγονταν από τη Μάνη.
Από τις Ιστορικές
μονογραφίες του Σκοπετέα «Οι Υψηλάνται.
Η Τραπεζουντιακή καταγωγή τους» και «Γεώργιος
Τερτσέτης. Ο αγωνιστής. Ο βιβλιοφύλαξ
της Βουλής. Ο Ιστορικός του Εικοσιένα».
Αδυναμία του όμως
μεγάλη ήταν η Ιστορία της Μάνης κατά τη
Τουρκοκρατία, κατά την Επανάσταση και
κατά την περίοδο του ελεύθερου εθνικού
βίου. Στο διάστημα μιας 25ετίας
συγκέντρωνε στοιχεία για την Ιστορία
της Μάνης, είτε από ανέκδοτα έγγραφα,
είτε από παλιές εφημερίδες, είτε από
σπάνια φυλλάδια ή άλλα επιστημονικά
συγγράμματα.
Η σημασία του
αρχείου αυτού φαίνεται από τα
δημοσιεύματα περί Μάνης του Σκοπετέα.
Μοναδική στην ιστορική ενημερότητα
είναι η πραγματεία του: «Έναρξις του
ιερού ημών αγώνος. -Καλάβρυτα - Πάτραι –
Καλαμάτα», στην οποία με αδιάσειστες
Ιστορικές μαρτυρίες και κείμενα
αποδεικνύει ότι η πραγματική επίσημη
έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα του ‘21
δεν έγινε στις 25 Μαρτίου με τον
ανύπαρκτο θρύλο της Λαύρας ή των Πατρών,
αλλά με το Ιστορικά αναμφισβήτητο
γεγονός της απελευθέρωσης της
Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821 από τους
Μανιάτες.
Με τη μελέτη του αυτή
καθώς και με την αναφερόμενη στις μάχες
Βέργας – Διρού – Κακής Σκάλας
Ανδρουβίστης – Πολυάραβου, αξιοποιεί
με ιστορικά δεδομένα τους αγώνες των
Μανιατών για την ελευθερία.
Άλλα έργα του είναι:
«Έγγραφα ιδιωτικά εκ δυτικής Μάνης των
ετών 1547 – 1830», «Διαθήκαι εκ της Δυτικής
Μάνης», «Η Μανιάτισσα στον 18ον αιώνα», «Η
καταγωγή των ζωγράφων Δοξαράδων», «Άνθη
Ευλαβείας εις Γεράσιμον Παγώνην»,
Πολλά είναι τα περί
διαφόρων Λακωνικών πόλεων, χωριών και
Ιστορικών προσώπων της Μάνης
δημοσιεύματα του Σκοπετέα, ως
επιφυλλίδες σε τοπικά περιοδικά και
εφημερίδες.
Άλλες εργσίες του
είναι οι εξής: «Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης
ως ποιητής», «Η Φιλική Εταιρεία και ο
Ελευθεροτεκτονισμός», «Το Πολίτευμα
της Μάνης επί Τουρκοκρατίας», «Ο
Τσαλαφατίνος (ο Μανιάτης ήρως του 21)» κ.α..
Ο Σκοπετέας πέθανε
και κηδεύτηκε στην Αθήνα στις 8 Μαρτίου
1958
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ
ΣΤΑΥΡΟΥ Χ. ΣΚΟΠΕΤΕΑ
Α' Λακωνικά
1. Η ένδοξος εποποιία των
Μανιατών κατά του Ιμβραήμ πασά Αι Μάχαι
Βέργας – Διρού - Μάχαι Κακής Σκάλας (Ανδρουβίστης)
- Πολυαράβου, Σπαρτιατικά Χρονικά, περ.
Β’ έτ. Η, αριθμ. 1 (74) – 4 (78-80) Ιούλ. - Δεκ.
1945.
2. Τα προβλήματα της Λακωνίας, εφημ,. Η
Φωνή της Λακωνίας, 1 (1945) φ. 2 (26 Νοεμβ.).
3. Στέφανος Γερασίμου Τρουπάκης, Αυτόθι
φ. 3 (11 Δεκ.).
4. Αι μάχαι Βέργας και Διρού εξησφάλισαν
την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, Αυτόθι φ.
12 (16 Ιουν. 1946).
5. Ο εορτασμός της μεγάλης επετείου των
Λακώνων, Αυτόθι φ. 13 (9 Ίουλ.).
6. Φιλικόν μάθημα, Αυτόθι φ. 20 (7 Νοεμβ.
1946).
7. Το ηρώον της Σπάρτης Αυτόθι 2 (1947) φ. 32 (2
Όκτ.).
8. Γ. Καψάλη, Ο Ταΰγετος, Αυτόθι 3 (1948) φ. 49
(10 Οκτωβρ.) [Βιβλιοκρισία].
9. Η Ιστορία των πατέρων μας. Ιστορικά
ανέκδοτα 1821. Αρχίατρος Σκαρπαλέζος -
Ηλίας Χρυσοσπάθης, Αυτόθι.
10. Η ιστορία των πατέρων μας. Ιωάννης
Ρουμάνης. Αυτόθι.
11. Κ. Πίτσιου, Καρυαί (Αράχοβα) 1948, Αυτόθι
φ. 51 (9 Οκτ.) [Βιβλιοκρισία].
12. Η Μανιάτισσα στον 18ον αιώνα, όπως την
είδαν οι περιηγητές, Φιλολογική
Πρωτοχρονιά 4 (1947), σ. 233 - 237.
13. Οι Κορνήλιοι του Εικοσιένα, Ηώς αριθμ.
7 (1948) σ. 12 και τευχ. 44 (1961), σ - 21-22, τευχ. 45, σ.
49-50, τευχ. 46, σ. 68-69, εκ των καταλοίπων
αυτού.
14. Το βάραθρο Συρίντρα, Ο Πάν 18 (1948), σ.
22-45.
15. Η σπηλιά Βλυχάδα του Διρού, Αυτόθι 19
(1948), σ. 110-111.
16. Η έναρξις του υπέρ ελευθερίας ιεροϋύ
αγώνος. [Η Καλαμάτα και η Επανάσταστις
του ‘21, Καλαμάτα 1948, σ. 49-69, 81-94.
Βιβλιοκρισ. Δ. Βαγιακάκου, Νεοελληνικά 1
(1950), σ. 69-71].
17. Κρυφές ομορφιές της Μάνης,
Κρυστάλλης 2 (1947), σ. 61-62.
18. Μανιάτικο Πάσχα, Μητέρα και παιδί 2
(1959) τευχ. 22, σ. 8.
19. Έγγραφα ιδιωτικά εκ Δ. Μάνης των ετών
1547 - 1830, Επετηρίς Ιστορίας του Ελληνικού
Δικαίου (Ακαδημίας σ. 60-117 (κρίσις Φ.
Μπουμπουλίδου, Ελληνική Δημιουργία
τευχ. 5 (1951) σ. 490.
20. Διαθήκαι εκ Δυτικής Μάνης, Αυτόθι 6
(1955), σ. 100-121.
21. Η 23 Μαρτίου 1821. Ηχώ της Μεσσηνίας 3 (1948)
φ. 3 (15 Μαρτίου)
22. Η τοποθεσία Βέργας - Αλμυρού Αυτόθι 4
(1949) φ. 6 (15 Ιουν.)
23. Άνθη Ευλαυείας εις Γεράσιμον Παγώνην
1792 - 1867, Αυτόθι 1950, φ. 52 (26 Μαρτ..), φ. 53 (2
Μαίου), φ. 54 (3 Ιουν.), φ. 59 (10 Ιαν. 1951), φ. 60 (10
Φεβρ.)
24. Αρδούβιστα και Ανδρούβιστα, Αυτόθι φ.
55 (31 Αύγ. 1950), φ. 56 (10 Οκτωβρ.), φ.57 (10 Νοεμβρ.).
25. Η 23 Μαρτίου 1821, Αυτόθι δ. 62 (23 Απρ. 1951).
26. Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (1770 - 1848),
Αυτόθι φ. 71 (1 Μαρτ. 1952), φ. 73 (1 Μαίου).
27. Το Αλμυρόν και η Ιστορία του,
Πελοποννησιακόν Ημερολόγιον, 1951, σ. 103 -
106.
28. Πασαγιάννηδες, Ελληνική Δημιουργία 8
(1951), σ. 315 - 334.
29. Κριτική Ανθολογία [Γνώμαι περί
Σπήλιον και Κώστα Πασαγιάννη], Αυτόθι σ.
347-349. (Βιβλιοκρισία Α. Πολίτου, Ελληνικά
13 (1954), σ. 447.
30. Πάσχα Μανιάτικο, Αυτόθι 9 (1952), σ. 493 - 494
[= βλ. ανωτ. Νο 18]
31. Ο Παπουλάκος και η δημοτική μας
ποίηση. Ένα άγνωστο Μανιάτικο
μοιρολόγι, Πελοποννησιακή Εστία, τευχ. 7
(1953), σ. 16-17.
32. Δυο Μανιάτικα μοιρολόγια, Αυτόθι,
τευχ. 8-9 (1954), σ. 3-4. [Εφημ. Η Λακωνική, φ. 2
της 15 Ιανουαρίου 1958, σ. 4].
33. Η Σπάρτη, Εφ. Ο Φάρος της Λακωνίας, φ. 1
(1 Ίουλ. 1953).
34. Το Γύθειον, Αυτόθι, φ. 2 (16 Ιουλίου).
35. Οι Μολάοι, Αυτόθι, φ. 3 (1 Αυγούστου).
36. Η Αρεόπολις, Αυτόθι, φ. 4 (15 Αυγούστου).
37. Ο Μυστράς, Αυτόθι, φ. 5 (1 Σεπτεμβρίου).
38. Η Μονεμβασία, Αυτόθι, φ. 6 (16
Σεπτεμβρίου).
39. Το Οίτυλον, Αυτόθι, φ. 7 (1 Οκτωβρίου).
40. Το Γεράκι, Αυτόθι, φ. 8 (16 Οκτωβρίου).
41. Η Πετρίνα, Αυτόθι, φ. 9 (1 Νοεμβρίου).
42. Η Νεάπολις, Αυτόθι, φ. 10 (16 Νοεμβρίου).
43. Η Καρδαμύλη, Αυτόθι, φ. 11 (1 Δεκεμβρίου).
44. Η Ανδρούβιστα, Αυτόθι, φ. 13 (16
Δεκεμβρίου).
45. Το Κουτήφαρι, Αυτόθι, φ. 14 (16
Ιανουαρίου 1954).
46. Το Λεύκτρον, Αυτόθι, φ. 15 (1
Φεβρουαρίου).
47. Ο Κάμπος της Αβίας, Αυτόθι, φ. 17(1
Μαρτίου).
48. Ηλίας Τσαλαφατίνος, ο λησμονημένος
ήρως του Εικοσιένα, Αυτόθι, φ. 18 (25
Μαρτίου 1954).
49. Η Μεσομάνη, Αυτόθι, φ. 24-25 (16 Ιουλίου).
50. Η τριήμερος μάχη του Πολυαράβου 26-28
Αύγ. 1826, Αυτόθι, φ. 48-49 (3 Οκτ. 1955) [=Σπαρτιατικά
Χρονικά], ένθ' αν. Νο. 1).
51. Αξέχαστα Χριστούγεννα, Αυτόθι, φ. 54-55
(24 Δεκεμβρίου).
52. Η Κίττα, Αυτόθι, φ. 58 - 59 (15 Φεβρουαρίου
1956), φ. 61-62 (24 Μαρτίου).
53. Πάσχα, Αυτόθι, φ. 64 (5 Μαΐου 1956).
54. Το Εξωχώρι Καρδαμύλης, Αυτόθι, φ. 67 (18
Ιουλίου), φ. 68 (10 Αυγούστου).
55. ΟΙ βασιλείς μας είΙς την Δυτικήν Μάνη,
Αυτόθι, φ. 74 (23 Δεκεμβρίου), φ. 75 (10
Ιανουαρίου 1957).
56. Η κατάληψις υπό των Μανιατών της
Καλαμάτας, Αυτόθι, φ. 78-80 (24 Μαρτίου 1957).
57. Η ένδοξος εποποιία των Μανιατών κατά
του Ιμβραήμ πασά. (Μάχαι Βέργας - Διρού
21-26 Ιουνίου 1826 (Αυτόθι, φ. 85-86 (29 Ιουνίου
1957 [= Σπαρτιατικά Χρονικά], ένθ' άνωτ. Νο.
1.
58. Η Μάνη στα 1795 όπως την είδεν ο "Άγγλος
περιηγητής Τζών Μόρριττ, Ιστορία και
Ζωή, τευχ. 11 (Μάρτιος 1957), σ. 661 - 666, τευχ. 12
(Απρίλιος) σ. 703-707 [=Ο Φάρος της Λακωνίας],
φ. 96 (25 Δεκεμβρίου 1957), φ. 110 (30 Ιουλίου 1958).
59. Βιβλιογραφικά Σπήλιου Πασαγιάννη,
Βιβλιόφιλος 11 (Ιούλιος - Δεκέμβριος 1957),
τευχ. 3-4, σ. 23-27.
60. Η καταγωγή των ζωγράφων Δοξαράδων,
Επτανησιακά Φύλλα, περ. Β’ τευχ. 3 (Φεβρουάριος
1954), 59-63.
61. Εξωχώρι Καρδαμύλης, Μεσσηνιακά Νέα, φ.
1 (18 Αυγούστου 1955) 2 (26 Σεπτεμβρίου 1955) [=Ο
Φάρος της Λακωνίας, φ. 67, 68 (Ιούλιος -
Αύγουστος 1956] υπό το ψευδώνυμον Σταύρος
Χ. Ταϋγέτης.
62. Ο Μανιάτης, αγωνιστής του ‘21 Χρ.
Καπετανάκης, διασκευαστής της
τραγωδίας "Ελλάς" του Γεωργίου
Λασάνη, Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1957,
σ. 63-70.
Β’ Γενικότερα
δημοσιεύματα
63. Γιάννης Ψυχάρης,
Κρητικές σελίδες Γ (1938), σ. 160-166.
64. Το δράμα της Πελοποννήσου. Η φωνή της
Λακωνίας, φ. 50 (4 Σεπτεμβρίου 1948).
65. Ν. Γιαννουλέα, Το κοινωνικόν πρόβλημα,
Αθήναι 1948, Αυτόθι, φ. 53 (31 Δεκεμβρίου) [Βιβλιοκρισία].
66. Γ. Κατσαρέα, Αι κατά του Ελληνισμού
ασκηθεΐίσαι προπαγάνδαι κατά τους
τελευταίους αιώνας, Αθήναι 1948, Αυτόθι, φ.
56 (5 Μαΐου 1949) [Βιβλιοκρισία].
67. Το πρώτο ποίημα στο θάνατο του Μάρκου
Μπότσαρη, Ηώς 3 (1947), σ. 22-23.
68. Ο Ελληνότουρκος πρίγκιπας Γιαχίας,
Πάν 20 (1949), σ. 88-90.
69. Γενεαλογικά Δεληγιανναίων,
Γορτυνιακόν Ημερολόγιο 1949, σ. 55-64.
70. Το Αρχείον Ρήγα Παλαμήδη, Αυτόθι 1950, σ.
69-71.
71. Καπετάν Ανδρέας Στοματάρας, Ο Φίλος
μου, 1950, τευχ. 2 σ. 55.
72. Παπαφλέσσας. Ένα ανέκδοτο γράμμα του,
Αυτόθι τευχ. 3, σ. 73.
73. Παπαφλέσσας, πρωτεργάτης της
επαναστάσεως, Ηχώ της Μεσσηνίας 4 (1949) φ.
3 (20 Μαρτ.).
74. Η επέτειος της μάχης του Μανιακίου.
Ένα ανέκδοτον σχετικόν χειρόγραφον.
Αυτόθι φ. 92 (17 Μαΐου 1954).
75. Καλαματιανά ποιητικά ανάλεκτα.
Πελοποονησιακόν Ήμερολόγιον, 1954, σ. 34-35.
76. Οι πρόδρομοι της Φιλικής Εταιρείας,
Ελληνική Δημιουργία 9 (1952) 372 - 377.
77. [Ανέκδοτος] Επιστολή [του Παλαμά] προς
τον Ψυχάρη, Αυτόθι 10 (1952), σ. 56-4566.
78. Ανέκδοτες σελίδες περί Φιλικής
Εταιρείας στο Μοριά, Αυτόθι 11 (1953), σ. 361 -
363.
79. Ωδή Αγγελικής Πάλλη στον Λόρδο
Βύρωνα, Αυτόθι σ. 625-630.
80. Γιαχίας Οθωμανοέλλην πρίγκιπας,
Κρίκος 3 (1953) τευχ. 28-29, σ. 43-45 [=Πάν 20 (1949) σ.
88-90].
81. Χρίστος Παλάσκας, Αυτόθι 6 (1955), τευχ.
51, σ. 20-21.
82. Της Πόλης και της Άγιά - Σοφιάς,
Πελοποννησιακή Εστία, 1 (1954) τευχ. 5 (Οκτωβρίου)
σ. 11 [Μοραΐτικα 1 (1957), σ. 2-3].
83. Η Δέσποινα της Μαλεβής και η εθνική
μας παράδοσις, Αυτόθι τευχ. 6 (Νοέμβριος),
σ. 4-5.
84. 28 Οκτωβρίου, Ο Φάρος της Λακωνίας, φ. 71
(28 Οκτωβρίου 1956).
85. Λεωνίδας Ζώης, 1865 - 1956 [Νεκρολογία],
Αυτόθι φ. 76 (27 Ιανουαρίου 1957).
86. La Bibliotheque de la Chambre, L’ Hellenisme Contemporain 8
(1954), σ. 214 - 226.
87. Μουρατόροι καί Κονιάται, Τεκτονικόν
Δελτίον 1 (1954), σ. 535-541, 558 - 566.
88. Ο Τεκτονισμός και η Ελληνική
Ελευθερία, Αυτόθι 2 (1955), σ. 18-22, 41-45.
89. Η Βιβλιοθήκη της Βουλής Συνέντευξις
προς τον Θ.Δ. Γιαννακόπουλον, [Βιβλιόφιλος]
9 (1955) τευχ. 1, σ. 3-6.
90. Δ. Μάργαρη, Τα παλιά περιοδικά,
Επτανησιακά Φνλλα, Περ. Β’. τευχ. 7 (1955), σ.
197-198 [Βιβλιογραφία].
91. Ένα ανέκδοτο γραπτό του Γρ.
Ξενόπουλου, Αυτόθι, τευχ. 8-9 (1955), σ. 213-215.
92. Γεώργιος Τερτσέτης, Ο αγωνιστής. Ο
βιβλιοφύλαξ της Βουλής. Ο Ιστορικός του
Εικοσιένα. Αθήναι 1954, σ. 36 καί πίναξ. [Επτανησιακά
Φύλλα, Περ. Β', τευχ. 5 (1954), σ. 115-147].
93. Πρόλογος [εις το βιβλίον] Ν. Καράμπελα,
Ανθολογία Μεσσηνίων ποιητών 1978-1955,
Καλαμάτα 1956, σ. 5-10.
94. Οι Υψηλάνται. Μέρος Α'. Η
Τραπεζουντιακή καταγωγή τους, Αρχείον
Πόντου, 20 (1955), σ. 150-240 [Βιβλιοκρ. F.D. (olger),
Byzantinische Zeitschrift 49 (1956), σ. 199].
95. Ο Κονδυλάκης και το Χρονογράφημα (Βασική
Βιβλιοθήκη Αετού, άριθμ. 33-34), Αθήναι 1956,
τόμ. Α’ σσ. XXX 316, τόμ. Β'. σσ. 334.
96. Ανέκδοτη ιατρική έκθεσις έτους 1825.
Επιστημονικά Χρονικά, 1 (1955) τεϋυχ. 1, σ.
5-6.
97. Της Πόλης και της Αγιά-Σοφιάς,
Μοραΐτικα 1 (1957), σ. 2-3 Πελοποννησιακή
Εστία 1 (1953) τευχ. 5.
98. Το νέον βιβλίον του Κ. Μάγερ. Ιστορία
του Ελληνικού Τύπου, Εφημ. Ακρόπολις 25
Δεκ. 1957, σ. 6, 10 Βιβλιοκρισία.
99. Μυστικές Εταιρείες κατά την
Ελληνικήν Επανάστασιν, [Πελοποννησιακή
Πρωτοχρονιά 1958, σ. 277-298].
100. Αλέξανδρος Υψηλάντης, Το σπίτι τον
παιδιού, 10 (1959), αριθ. 223 (7), σ. 154.
Τα ανωτέρω στοιχεία
του βιογραφικού για το Σκοπετέα και η
βιβλιογραφία του, είναι του κ. Δικαίου
Βαγιακάκου και περιέχονται στο βιβλίο
«Η Ένδοξος Εποποιΐα των Μανιατών κατά
του Ιμβραήμ Πασά», Αθήνα 2001, έκδοση του
Συλλόγου Εξωχωριτών «Η Ανδρούβιστα».